مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور (مرکز شیراز) گفت: با وجود دلایل طبیعی اما دخالت بی‌‌رویه انسان در طبیعت بیش از 70درصد در بروز سیل ویرانگر شیراز دخیل بوده است. طهمورث یوسفی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا افزود: مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور، گزارشی تحلیلی از سیل پنجم فروردین 98 دروازه قرآن شیراز تهیه کرده که نشان می‌دهد عوامل مختلفی در این سیل و همچنین سیل 6فروردین در محله سعدی و رودخانه خشک نقش داشته اند. وی ادامه داد: عوامل بروز سیل شیراز به دو بخش طبیعی و عوامل مؤثر ناشی از دخالت بی‌رویه انسان تقسیم‌بندی شده که سهم عوامل انسانی در بروز سیل پنجم و ششم فروردین 98 در شیراز بیش از 70درصد بوده است. یوسفی اظهار داشت: از جمله عوامل طبیعی که می‌توان در این رخداد به آن اشاره کرد، شدت بارش و حجم رواناب ایجاد شده است که بسیار زیاد و زمان تمرکز آن کم بود و در پی آن سیالاب ناگهانی ایجاد شده است. وی پوشش گیاهی کم را از دیگر عوامل طبیعی در این منطقه دانست که سبب تشدید رواناب سطحی شده و گفت: از لحاظ زمین‌شناسی، پوشش دامنه‌های این منطقه را لایه‌های مارنی، واحد زمین‌شناسی رازک و گچساران تشکیل می‌دهد که لایه‌های مارنی نفوذناپذیر هستند و پوشش دشت‌های منطقه نیز رسوبات آبرفتی ریزدانه تا درشت‌دانه است که نفوذپذیری کم تا متوسط دارند. مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور (مرکز شیراز) ادامه داد: بنابراین وسعت زیادی از بستر حوضه آبریز را رسوبات سست و حساس تشکیل می‌دهد و در نتیجه، شرایط مناسبی برای وقوع سیلاب ایجاد می‌کنند و به دلیل سست بودن، حمل آن توسط رواناب‌ها زیاد خواهد بود و وجود گل و لای بسیار زیاد همراه با سیلاب اخیر شیراز نیز گویای این مهم است. یوسفی گفت: شیب زیاد زیر حوضه دروازه قرآن و محله سعدی شیراز که به ترتیب نزدیک به 30 و 14درصد بوده، سبب سرعت بخشیدن جریان رواناب‌ها در این مناطق بود. وی اظهار داشت: زیرحوضه رودخانه خشک، وسعت بسیار زیادی (904کیلومتر مربع) دارد و لازم به ذکر است که زیرحوضه‌های دروازه قرآن و سعدی جزئی از این زیرحوضه است و اگر زیرحوضه پیربنو - بیدزرد را که از زیرحوضه‌های دشت شیراز محسوب می‌شود از زیرحوضه‌های شهر شیراز کم کنیم، می‌توان گفت نزدیک به 77درصد رواناب‌های سطحی و زیرسطحی هدایت شده توسط لوله‌های زیرزمینی در شهر شیراز، توسط رودخانه خشک از شهر خارج می‌شود که یکی از عوامل طغیانی شدن این رودخانه در بارندگی‌های شدید است. وی گفت: تغییر کاربری اراضی، یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد تشدید رواناب است، به گونه‌ای که در دامنه‌های شرقی و غربی پیرامون مسیل دروازه قرآن، ساخت و سازهای تجاری، تفریحی و مسکونی انجام شده است و رواناب‌های بالادست این مناطق همراه با رواناب‌های حاصل از پوشش‌های نفوذناپذیر در مناطق ساخت و ساز شده در مسیرهای جدید و یکپارچه شده به دهانه خروجی دروازه قرآن هجوم آورده و سبب افزایش حجم سیلاب سرریز شده در دروازه قرآن شده است. یوسفی اضافه کرد: دستکاری در مسیر آبراهه‌ها یا مسدود کردن کامل این آبگذرها که در زیرحوضه دروازه قرآن (جاده احداث شده از زیباشهر به طرف سعدی) و در ساخت سازه‌های پیرامون مسیل دروازه قرآن، به وفور قابل رؤیت است که این مورد از شمار عوامل مهم در هجوم سیلاب دروازه قرآن بوده است. وی اظهار داشت: مسدود کردن مسیل در تنگه دروازه قرآن که وظیفه خروج رواناب‌های این مسیل را به عهده‌ لوله‌ای با قطر یک متر گذاشته‌اند که در سیلاب مرگ‌بار دروازه قرآن یکی از دلایل مهم عدم توانایی انتقال و خروج به موقع رواناب‌ها توسط این لوله بوده است. مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور (مرکز شیراز) افزود: هجوم رواناب‌های مسیرهای دستکاری شده در بالادست و رواناب‌هایی که خارج از مسیر مسیل و از منطقه‌های حاشیه‌ای و دامنه‌ای پیرامون و نزدیک به خروجی دروازه قرآن توسط کوچه‌های آسفالته هدایت شده نیز به رواناب‌های سرریز شده در دروازه قرآن پیوسته و سبب افزایش حجم رواناب شده است. یوسفی، ساخت و ساز در حریم مسیل‌ها را یکی از عوامل بروز سیل اخیر شیراز دانست و گفت: در تمام حوضه‌های آبریز ساخت و ساز در حریم مسیل‌ها به وفور مشاهده شده است. وی عنوان کرد: احداث پل‌های ارتباطی روی مسیل‌ها و تنگ کردن مسیر گذر آب بدون در نظر گرفتن حداکثر دبی محتمل از جمله پل‌های ورودی مسیل سعدی و غالب پل‌های ارتباطی رودخانه خشک، از جمله مواردی است که در سرریز رواناب‌ها و ایجاد خسارت نقش داشته است. یوسفی به تنگ شدن مسیل‌ها در پی حمل رسوبات اشاره و عنوان کرد: لایروبی منظم مسیل‌ها از جمله اقداماتی است که می‌تواند در کاهش خسارات ناشی از سیل تأثیرگذار باشد و عدم توجه به این مهم یکی دیگر از عوامل سرریز رواناب‌ها از مسیر گذر آب در سیلاب اخیر محله سعدی و دروازه قرآن بوده است. یوسفی گفت: تهیه نقشه پهنه‌بندی خطر سیل در شهر شیراز و شناسایی نقاط پرخطر و حادثه‌خیز در سطح شهر، تحت نظر گرفتن یا مانیتورینگ نقاط پرخطر و حادثه‌خیز در سطح شهر در مواقع بارندگی شدید، لایروبی منظم در مسیر گذر مسیل‌ها به ویژه در محدوده پل‌ها و مسیرهای سرپوشیده و زیرزمینی از پیشنهادهای مؤثر برای مهار سیل است. مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور افزود: ایجاد سازه‌های تأخیری سیل در سرشاخه‌ها، تقویت پوشش گیاهی و حفاظت خاک در بالادست حوضه‌های آبریز، جلوگیری از ایجاد منابع در حریم مسیل‌ها و آزادسازی و برداشتن موانع در حریم‌ها و به ویژه مسیر گذر مسیل‌ها از جمله مواردی است که می‌تواند در کاهش خسارات ناشی از سیل مؤثر واقع شود. یوسفی اضافه کرد: عدم تغییر کاربری اراضی، ایجاد مسیر‌های کمکی جهت زهکش مسیل دروازه قرآن و محله سعدی، هدایت سیلاب‌ها به مناطق کمتر آسیب‌پذیر به ویژه در بخش‌هایی که ساخت و سازها در مناطق مرتفع واقع است، اجرا و تکمیل سیستم جمع‌آوری فاضلاب و پیش‌بینی و هشدارهای دقیق هواشناسی نیز از جمله موارد ضروری دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد.