عبدالرضا حیدری اردکانی/ شیرازنوین در دل هر جنگل، در عمق هر کوهستان و در کنار هر رودخانه، نام خاموش کسانی نقش بسته است که با قلبی آتشین و دلی پر از عشق به طبیعت، بی‌هیاهو و بی‌منت از زندگی خود گذشتند تا جان زمین را حفظ کنند. اینان، محیطبانان، نگهبانان بی‌ادعای طبیعت‌اند که در سکوت شب و روز، در برابر شکارچیان بی‌رحم و تخریبگران محیط‌زیست، با شجاعتی مثال‌زدنی ایستادند. شهیدان محیطبان، آن‌ها که به جای نردبان‌ها و سلاح‌های مرسوم، تنها ایمان به حیات و عشق به طبیعت را در دست داشتند، در راه حفظ سرزمین مادری، خون خود را هدیه دادند تا جنگل‌ها نفس بکشند، پرندگان بی‌صدا نغمه سر دهند و زمین سبز باقی بماند. جان‌فشانی‌های‌شان نه‌تنها شهادتی بر وفاداری به طبیعت، بلکه سرودی است برای حیات و بقای نسل‌های آینده. این شهیدان خاموش، طلایه‌داران آرام اما استوار نبردی هستند که شاید هرگز دیده نشوند، اما روح وطن را با هر قطره خونشان به تپش وامی‌دارند. محافظان بی‌ادعای طبیعت و حیات‌ وحش محیطبانان، قهرمانان بی‌ادعای حیات ‌وحش و نگهبانان جان‌سخت منابع طبیعی کشور، ستون‌های اصلی حفاظت از تنوع زیستی و اکوسیستم‌های ملی هستند. آن‌ها روزانه در مقابل چالش‌ها و تهدیدهای متعدد از جمله شکار غیرمجاز، قاچاق چوب، تخریب زیستگاه‌ها و تهدیدهای مستقیم جانی قرار دارند. بسیاری از این مدافعان طبیعت با ازخودگذشتگی و فداکاری، جان خود را در راه حفاظت از محیط‌زیست فدا کرده‌اند؛ قهرمانانی که غالباً صدای‌شان به اندازه خدماتشان نیست. فداکاری‌هایی که باید دیده شود این روزها شهادت محیطبان هدایت‌الله دیده‌بان در کوه خاییز کهگیلویه و بویراحمد اندوه فزاینده‌ای را بر طبیعت کشورمان نقاشی کرده است. محیطبانی که مظلومانه طعم گلوله شکارچیان و غارتگران طبیعت را چشید و از محیط ‌زیست به محیط دوست پرواز کرد. در این سال‌ها طبیعت فارس نظاره‌گر شهادت چندین محیطبان و همیار محیط‌زیست بوده است تا سرخی خونشان بر طراوت سبزی این دیار بیفزاید. از میان این شهیدان محیطبان، حسین حسینی در جریان مقابله با شکارچیان غیرمجاز در کنارتخته کازرون به شهادت رسید و همچنان در یادها باقی است. همچنین محمد فرهمند و رضا بهرام‌پور، دو محیطبانی که هنگام اجرای وظایفشان به دست متخلفان هدف گلوله قرار گرفتند و جان خود را از دست دادند، نمادهایی از ایثار و شجاعت در برابر تهدیدهای بی‌رحمانه‌اند. تازه‌ترین فاجعه نیز شهادت هدایت‌الله دیده‌بان در منطقه حفاظت‌شده خائیز است؛ حادثه‌ای که در آن محیطبان شجاع، در محل تنگ بستانک و در داخل خودرو سازمانی‌اش، بر اثر اصابت مستقیم گلوله به شهادت رسید. ظهرابی معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست، در خصوص چالش درگیری محیطبانان با شکارچیان می‌گوید: تاکنون ۱۵۰ محیطبان در درگیری با شکارچیان یا حوادث حین تعقیب‌وگریز جان باخته‌اند؛ این در حالی است که از این تعداد، تنها ۵۰ نفر وضعیت شهادت احراز شده است که باید سازوکار مشخصی برای رفع این چالش و به رسمیت شناختن فداکاری این عزیزان تعریف شود. این جان‌فشانی‌ها زنگ هشداری است که باید برای همه ما به صدا درآید. محیطبانان ستون‌های حفاظتی طبیعت‌اند و نباید به علت کمبود حمایت و بی‌توجهی قربانی شوند. جان آن‌ها نه‌تنها حق مسلم انسانی است، بلکه تضمین بقای منابع طبیعی و میراث زیست‌محیطی کشور به شمار می‌رود. تهدیدی پنهان اما کشنده در شرایط کنونی، محیطبانان بیش از هر زمان دیگری در معرض تهدیدهای جدی و خشونت‌های مستقیم قرار دارند. شکارچیان غیرمجاز، سودجویان و افراد متخلف که منافع شخصی و مالی خود را بر منافع عمومی ترجیح می‌دهند، بارها و بارها با اعمال خشونت و حتی حمله‌های مسلحانه، امنیت محیطبانان را به خطر می‌اندازند. این درگیری‌ها گاهی به قیمت جان محیطبانان تمام می‌شود که نشانه ضعف قوانین بازدارنده، فقدان تجهیزات حفاظتی مناسب و نبود پشتیبانی قوی است. نبود امنیت شغلی و ترس از تهدیدهای جانی به کاهش انگیزه محیطبانان و افت کیفیت حفاظت از محیط‌زیست منجر می‌شود. بنابراین محیطبانان نیازمند شرایطی امن، حمایتی و تجهیزات تخصصی هستند تا بتوانند با قدرت و آرامش، به رسالت حیاتی خود ادامه دهند. درخواست برای تصمیمات سخت‌گیرانه و حمایت‌های ویژه بحران امنیت محیطبانان نیازمند تصویب قوانین بازدارنده و سخت‌گیرانه‌تر علیه متخلفان است. دولت و نهادهای مربوطه باید تأمین تجهیزات حفاظتی پیشرفته از جمله لباس‌های ضدگلوله، سیستم‌های نظارتی پیشرفته مانند دوربین‌های مداربسته و پهپادهای مراقبتی را در اولویت قرار دهند. همچنین، آموزش تخصصی و روانی محیطبانان برای مقابله با تهدیدهای مستقیم و پیچیده و راه‌اندازی سامانه‌های حقوقی و قضایی ویژه برای پیگیری سریع پرونده‌های مرتبط با حمله به محیطبان‌ها از ضرورت‌های اجتناب‌ناپذیر است. لازم است این موضوع به‌عنوان یک مسئله ملی و امنیتی دیده شود تا با تخصیص بودجه و امکانات کافی، وضعیت حفاظت و امنیت محیطبانان بهبود یابد. این قهرمانان خاموش طبیعت نیازمند حمایت همه‌جانبه‌ای هستند که از سطوح محلی تا سطوح ملی دنبال شود. رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در این خصوص با تأکید بر ضرورت حمایت مؤثر و فوری از محیطبانان کشور، معتقد است که باید کمیته‌ای مشورتی متشکل از دانشگاهیان، پیشکسوتان و متخصصان تشکیل شود تا راهکار‌های حقوقی، فنی و زیرساختی لازم برای کاهش تعارض میان محیطبانان و متخلفان طراحی و از بروز تقابلات فیزیکی جلوگیری شود. نقش کلیدی جامعه و رسانه‌ها علاوه بر مسئولان دولتی، جامعه و نهادهای مدنی نیز باید در حمایت از محیطبانان نقش فعال ایفا کنند. آگاهی‌بخشی عمومی درباره اهمیت حفاظت از محیطبانان و خطراتی که روزانه متحمل می‌شوند، می‌تواند زمینه‌ساز هم‌بستگی اجتماعی و حمایت‌های فرهنگی گسترده باشد. رسانه‌ها، مدارس، دانشگاه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد باید با اطلاع‌رسانی مستمر، فرهنگ‌سازی و برجسته‌سازی مشکلات محیطبانان، توجه عمومی را به این موضوع حساس جلب کنند. وقتی جامعه نسبت به جایگاه و نقش محیطبانان حساس شود، فشار اجتماعی بر قانونگذاران و تصمیم‌گیرندگان افزایش یافته و موجب تصویب قوانین بهتر و تخصیص بودجه مناسب می‌شود. محیطبانان فراتر از یک شغل، نماد تعهد، فداکاری و حفظ نسل‌های آینده‌اند و سزاوار احترام و حمایت کامل‌اند. ضرورت تبدیل حمایت از محیطبانان به اولویت ملی محیطبانان نه‌تنها حافظان طبیعت و منابع ملی‌اند، بلکه مجاهدانی هستند که هر روز در خط مقدم مبارزه با تخریب محیط‌زیست جان خود را به خطر می‌اندازند. امنیت، رفاه و حمایت از آن‌ها باید به یک اولویت ملی تبدیل شود. بی‌توجهی به این مسئله نه‌تنها ظلمی آشکار به این مدافعان است، بلکه تهدیدی جدی برای حفظ محیط‌زیست و حیات ‌وحش کشور نیز به حساب می‌آید. لازم است مسئولان با همت، سرعت و دقت، اقدامات بازدارنده و حمایتی را در دستور کار قرار دهند تا محیطبانان با آرامش و اطمینان خاطر بتوانند به وظایف خطیر خود ادامه دهند و این شاهدان خاموش طبیعت، همواره جان سالم به در برند. حفاظت از محیط‌زیست بدون حمایت از محیطبانان امکان‌پذیر نیست؛ زیرا آن‌ها نخستین خط دفاعی طبیعت‌اند؛ قهرمانانی که همواره آماده‌اند برای نسل‌های آینده جان خود را فدا کنند. این حق مسلم آن‌هاست که امنیت و حمایت دریافت کنند تا کشورمان بتواند میراث طبیعی ارزشمندش را حفظ نماید.