مریم شمالیان- شیرازنوین
shomalianm@gmail.com

نوروز یکی از اعیاد مهم ایرانیان است که آداب و رسومی دارد و در شهرهای مختلف با آداب و رسوم خاصی برگزار می‌شود.
شیرازی‌ها سنت‌ها و آداب نوروزی خاصی دارند که هنوز هم در گوشه و کنار شهر اجرا می‌شود؛ از پخت انواع شیرینی گرفته تا عیدی دادن و دید و بازدید و...
 استقبال از نوروز از 15 روز قبل
آذر جانعلی‌پور، راهنمای گردشگری در شیراز در گفت‌وگو با خبرنگار ما، از آداب و سنن نوروز در شیراز به عنوان یک فرهنگ کهن سخن می‌گوید و به استقبال از نوروز از 15 روز قبل در شیراز اشاره می‌کند؛ در ادامه به توصیف این آداب از زبان وی خواهیم پرداخت:
شیرازی‌ها از 15 روز پیش از تحویل سال نو به استقبال آن می‌روند؛ مردها با تهیه شیرینی و تنقلات و زن‌ها با دوختن و تهیه لباس نو برای خود و فرزندان و همچنین خانه‌تکانی به استقبال سال نو می‌روند.
نوروز از دو جزء که روی هم به معنای روز نوین است، بر نخستین روز از نخستین ماه سال خورشیدی، آنگاه که آفتاب به برج حمل انتقال می‌یابد، گذارده می‌شود و در اصطلاح به جشن سر سال پارسی- ایرانی گفته می‌شود.
 خانه‌تکانی
خانه‌تکانی از مهم‌ترین رسوم رفتن به استقبال نوروز است؛ شیرازی‌ها هم مانند سایر مردمان ایران، در این ایام، شستنی‌ها را می‌شویند و قالی‌های خوش‌رنگ قشقایی که هرکدام باغ گلی است را می‌تکانند و می‌شویند.
خرید خوراکی‌ها و لباس نو هم از دیگر رسوم این ایام است و اما سبز کردن سبزه پیشوازی است برای نوروز؛ کاری که از نیمه اسفند آغاز می‌شود. بانوان شیرازی دانه‌های حبوبات و غلات را به امید سبز بودن زندگی، می‌کارند و پرورش می‌دهند تا در زمان تحویل سال، یکی از اجزای سفره هفت‌سین‌ باشد.
 جشن سوری
چهارشنبه‌سوری یا جشن سوری از جشن‌هایی است که در مراسم نوروز برپا می‌شود؛ آتش در فرهنگ کهن ما نماد روشنی، پاکی، شادابی، سازندگی، زندگی و تندرستی است؛ بیماری‌ها، زشتی‌ها، بدی‌ها و همه گرفتاری‌ها در تاریکی جای دارند، اما آتش با گرما و روشنی خود با آنها مقابله می‌کند.
جشن سوری پایان سال در شب آخرین چهارشنبه سال برگزار می‌شود تا در آستانه سال نو همه‌چیز روشن و پاک شود. شیرازی‌ها غروب سه‌شنبه، هفت کپه یا سه کپه خار تهیه می‌کنند، آنها را آتش زده و از روی آتش می‌پرند‌.
رفتن مردم به «حوض ماهی» در آرامگاه سعدی و استحمام در حمام سعدی از آیین‌های اصیل شیرازی در چهارشنبه آخر سال به شمار می‌رود.
زیارت حضرت شاهچراغ(ع) در شب چهارشنبه‌سوری، فال‌گوش ایستادن، پختن آش ابودردا، آجیل چهارشنبه‌سوری و تفأل به دیوان حافظ، از مراسم دیگری است که شیرازی‌ها در این شب انجام می‌دهند.
همچنین در گذشته‌ها رسم بود که مردم پیش از نوروز حجامت می‌کردند و می‌گفتند که در سال نو باید خون نو در بدن باشد.
 هفت‌سین
پول نشان از خیر و برکت و رفاه، اسپند برای دوری از چشم‌زخم حسود، برنج نشانی از خیر و برکت و فراوانی، آب، نشان صافی و پاکی و روشنایی و گشایش کار، آیینه برای رفع کدورت و نشانی از صفا و پاکی و یک‌‌رنگی، شمع نماد روشنی و... در باور شیرازی‌ها نمادهایی هستند که بر سر سفره هفت‌سین می‌آیند.
شیرازی‌ها تخم‌مرغی را روی آینه سفره هفت‌سین قرار می‌دهند و اعتقاد دارند که به مجرد تحویل سال نو، تخم‌مرغ روی آینه حرکت می‌کند.
یکی دیگر از اعتقادات مردم شیراز این است که هنگام تحویل سال در حرم حضرت شاهچراغ(ع) حضور یابند و در آنجا شمع روشن کنند؛ به این معنی که همیشه زیر نور شاهچراغ(ع) باشند.
 غذاها و شیرینی‌های مخصوص نوروز در شیراز
پخت نان شیرین و سمنی (سمنو) از دیرباز در میان شیرازی‌ها مرسوم بوده که همچنان شاهد آن هستیم. کلم‌پلوی شیرازی، شویدلوبیا با گوشت قیمه، کوفته سبزی، آش انار، آش سبزی، شکرپلو، آش سبزی و حلوا، آش کارده، قورمه به، دوپیازه، یخنی نخود، رب‌پلو، یخنی عدس کلم، کوفته هلو، خورشت سبزی، حلوای کاسه، حلیم بادمجان، رنگینک، پاچه‌پلو، سالاد شیرازی و... از سایر غذاهای شیرازی ایام نوروز است.
 عروسی درخت نارنج
در شیراز رسم بر این است که اگر درخت نارنجی که در خانه است، نارنج کم بدهد یا اصلاً ندهد، آن را عروس می‌کنند و برایش مراسم عروسی بگیرند. برای این کار، ابتدا زن صاحب‌خانه، زنان همسایه را دعوت به عروسی درخت نارنج می‌کند. همه در یک زمان مشخص در خانه جمع می‌شوند و زن صاحب‌خانه اره‌ای را برمی‌دارد تا شاخه‌های درخت را ببرد.
یکی از زنان همسایه جلو می‌آید و ضامن درخت می‌شود؛ سپس تور بسیار نازکی روی درخت می‌کشند، شکرپنیر روی درخت می‌پاشند، کِل می‌زنند، واسونک می‌خوانند و شادی می‌کنند و بر این باورند که آن درخت، سال بعد در فصل بهار، بار نارنج خواهد داشت.
 مراسم نوروز مردم شیراز در ماه رمضان
امسال شاهد تقارن نوروز با ماه مبارک رمضان هستیم و شیرازی‌ها از دیرباز برای این تقارن هم آداب و سنن خاص خود را داشته‌اند. اگر عید نوروز در ماه رمضان بیفتد، سفره انداخته می‌شود، ولی دید و بازدید‌ها عموماً در ساعات بعد از افطار و در شب صورت می‌گیرد. بدین ترتیب ترحلوای شیرازی هم که خوراکی سنتی ماه رمضان شیرازی‌هاست، زینت‌بخش سفره‌ها می‌شود.
 نوروز با بهار رمضان
یک از آیین‌های کهن مردم استان فارس که در ماه مبارک رمضان گرامی می‌دارند، آیین رمضونی و الغوثی است که میراث ماندگار مردم فارس در ماه مبارک رمضان به شمار می‌رود.
به گفته محمد ثابت اقلیدی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی فارس، آیین‌های رمضونی و الغوثی از رسوم مردم فارس در ماه مبارک رمضان است و دو پرونده مراسم الغوثی شهرستان گراش و رسم رمضونی شهر لطیفی در شهرستان لار جزو پرونده‌هایی است که امسال در فهرست ملی به ثبت رسیده است. رسم رمضونی که علاوه بر شهر لطیفی در شهرستان‌های دیگر نیز با تغییراتی انجام می‌شود، بدین شکل است که اول ماه رمضان از خانه داماد که تازه عقد کرده تعدادی ظروف از جنس چوب درخت خرما که به زبان محلی به آن سپ می‌گویند، خوراک‌های متعددی شامل حلواهای محلی، مهوه، مسقطی لاری، انواع ژله، برنج، مرغ، نان رگاگ، نان شول شولی و همچنین انواع لباس و جواهرات تدارک دیده می‌شود و به خانه عروس می‌برند. البته این رسم در شیراز هم به نوعی انجام می‌شود که به اسم والون شناخته می‌شود.
رسم الغوثی در گراش هم در شب‌های احیا در ماه رمضان برگزار می‌شود؛ بدین شکل که در هنگام خواندن دعای جوشن کبیر تسبیح را در ظرف آب می‌گردانند و هم‌زمان الغوث الغوث می‌گویند؛ البته این رسم توسط یکی از معتمدان و سالخوردگان انجام می‌شود. آب متبرک بعد از اتمام دعا برای نوشیدن به افراد حاضر در مراسم دعا داده می‌شود، مردم برای دعا خواندن به صورت حلقه‌ای دور هم می‌نشینند و هرکدام از اهالی دعا را قرائت می‌کنند.
 برگزاری مراسم تحویل سال با محوریت برنامه‌های قرآنی و فرهنگی
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس همچنین از اجرای مراسم تحویل سال در تخت‌جمشید و حافظیه هم در نوروز 1403 خبر داده است.
به گفته وی، با توجه به تقارن ماه مبارک رمضان با نوروز ۱۴۰۳ مراسم تحویل سال با محوریت برنامه‌های قرآنی و فرهنگی است.