در این گزارش، تعدادی از مهم‌ترین مفاهیم اقتصادی از جمله تورم، نقدینگی، پول، شبه‌پول، تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی موردبررسی قرار می‌گیرند.
به گزارش عصر میهن، در اقتصاد اصطلاحات و عباراتی وجود دارند که اگرچه بسیار پایه‌ای و فراگیر به کار می‌روند، بخش قابل‌توجهی از مردم درک صحیحی از مفهوم آنها ندارند. این در حالی‌ است که اوضاع نابسامان اقتصاد ایران سبب شده که این عبارت‌ها به طور روزانه از طریق خبرها و اظهارات کارشناسان و مسئولان به گوش مردم برسد. این دانش پایه‌ای به مردم این امکان را می‌دهد تا به طور مؤثرتری درمورد سیاست‌های اقتصادی بحث کنند و تصمیمات آگاهانه‌تری در زمینه‌های شخصی و حرفه‌ای خود بگیرند. از همین روی، در این گزارش به معرفی و توضیح مفهوم برخی از مهم‌ترین این عبارت‌های اقتصادی می‌پردازیم.
تورم؛ آفت اقتصادها
شاید ساده‌ترین تعریف برای تورم، افزایش مداوم سطح عمومی قیمت‌ها باشد؛ به عبارت دیگر، تورم به حالتی اطلاق می‌شود که افزایش قیمت در سطح همه کالاها و خدمات وجود داشته باشد؛ نه اینکه قیمت یک یا چند قلم افزایش یابد. این در حالیست که برخی افراد، تورم را با گرانی یکسان می‌دانند. با این وجود، گرانی مربوط به دو یا چند قلم از کالاها و خدمات است که به دلیل کمبود عرضه یا افزایش تقاضا به هر دلیلی، گران می‌شوند.
میلتون فریدمن، اقتصاددان برنده جایزه نوبل، تورم را نوعی مالیات می‌داند که بدون وضع قانون به مردم تحمیل می‌شود؛ به عبارت دیگر، تورم عمدتاً به دلیل سیاست‌ها و اقدامات دولت و بانک مرکزی به وجود می‌آید.
نقدینگی؛ موتور رشد تورم
نقدینگی از دو جزء پول و شبه‌پول تشکیل می‌شود که در ادامه، این عبارت‌ها نیز مورد بررسی قرار می‌گیرند. اگرچه بنگاه‌های اقتصادی بر ایجاد، توسعه و تداوم فعالیت خود به نقدینگی نیاز دارند، اما افزایش نقدینگی در سطح کشور می‌تواند مشکلات قابل‌توجهی را به بار آورد که مهم‌ترین آنها تورم است.
به زبان ساده، وقتی بانک مرکزی به هر دلیلی پول چاپ می‌کند، نقدینگی افزایش یافته و باعث می‌شود که مردم پول بیشتری برای خرج کردن داشته باشند. در نتیجه، تقاضا برای کالاها و خدمات افزایش می‌یابد. حال اگر این افزایش تقاضا با افزایش عرضه کالاها جبران نشود، سطح عمومی قیمت‌های کالاها و خدمات موجود در اقتصاد افزایش یافته و تورم ایجاد می‌شود.
پول و سه وظیفه اصلی آن
پول در اقتصاد سه وظیفه اصلی دارد: وسیله مبادله، واحد حساب و ذخیره ارزش. یعنی مردم خرید و فروش‌های خود را با پول انجام می‌دهند، ارزش کالاها را بر اساس پول می‌سنجند و ارزش دارایی‌های خود را در قالب پول حفظ می‌کنند.
پول می‌تواند در قالب اسکناس، سکه یا سپرده‌های دیداری باشد. سپرده‌های دیداری هم آن دسته از سپرده‌ها هستند که سپرده‌گذار از آنها سودی دریافت نمی‌کند اما می‌تواند از آنها برداشت کند.
شبه‌پول چیست؟
شبه‌پول به دارایی‌هایی اشاره دارد که به راحتی به پول نقد تبدیل نمی‌شوند، اما قابلیت تبدیل به پول نقد را در مدت‌زمان کوتاهی دارند. این دارایی‌ها می‌توانند شامل حساب‌های پس‌انداز، اوراق قرضه بازار پول و سایر انواع سرمایه‌های نقدی باشند.
از آنجا که نقدشوندگی پول نسبت به شبه‌پول بیشتر است، افزایش این بخش از نقدینگی می‌تواند در کوتاه‌مدت تورم‌زا باشد. از همین روی دولت‌ها تلاش می‌کنند با اعمال سیاست‌های گوناگون، پول را به سوی تبدیل شدن به شبه‌پول هدایت کنند.
سرمایه؛ پایه‌گذار آینده اقتصاد
سرمایه در اقتصاد به دو صورت فیزیکی و مالی تعریف می‌شود. سرمایه فیزیکی شامل تجهیزات، ساختمان‌ها و ماشین‌آلاتی است که در تولید کالاها و خدمات استفاده می‌شود. از طرف دیگر، سرمایه مالی به دارایی‌های مالی مانند سهام یا اوراق قرضه اشاره دارد که می‌توانند برای ایجاد سود استفاده شوند.
پس‌انداز؛ سنگ‌بنای سرمایه‌گذاری و رشد
پس‌انداز، بخشی از درآمد است که صرف مصرف نشده و برای استفاده‌های آتی کنار گذاشته می‌شود. پس‌انداز می‌تواند به شکل‌های مختلفی مانند پس‌انداز نقدی، خرید اوراق قرضه یا سهام، یا سرمایه‌گذاری در املاک و مستغلات صورت گیرد. اهمیت پس‌انداز در اقتصاد از آن جهت است که منبع اصلی تأمین مالی برای سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی و دولتی به شمار می‌رود.
سرمایه‌گذاری‌هایی که از طریق پس‌انداز تأمین مالی می‌شوند، زیربنای رشد اقتصادی آینده را تشکیل می‌دهند. از این روی، نرخ پس‌انداز در یک کشور می‌تواند شاخصی برای ارزیابی پتانسیل رشد اقتصادی آن کشور باشد. سیاست‌های دولتی که پس‌انداز و سرمایه‌گذاری را تشویق می‌کنند، می‌توانند به تقویت زیرساخت‌های اقتصادی و تحریک رشد کمک کنند.
تولید ناخالص داخلی؛ دماسنج اقتصاد
تولید ناخالص داخلی (GDP) ارزش کل کالاها و خدمات تولید شده در یک کشور طی یک دوره زمانی معین را می‌سنجد. این شاخص اصلی برای ارزیابی اندازه و سلامت اقتصاد یک کشور است. همچنین تولید ناخالص داخلی می‌تواند از طریق روش‌های مختلفی مانند روش هزینه، درآمد یا تولید محاسبه شود. همچنین با تقسیم تولید ناخالص داخلی یک کشور را بر جمعیت آن کشور، تولید ناخالص داخلی سرانه حاصل می‌شود که نشان‌دهنده سهم هر فرد از اقتصاد کشور خود است.
رشد اقتصادی؛ پیشران توسعه و پیشرفت
رشد اقتصادی، که اغلب با افزایش تولید ناخالص داخلی اندازه‌گیری می‌شود، نشان‌دهنده توانایی یک اقتصاد برای افزایش تولید کالاها و خدمات است. رشد اقتصادی مثبت به معنای بهبود استانداردهای زندگی، ایجاد شغل و افزایش درآمد ملی است. عوامل متعددی بر رشد اقتصادی تأثیر می‌گذارند؛ از جمله سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، فناوری، نیروی کار و نوآوری. سیاست‌های دولتی نیز می‌توانند با تشویق سرمایه‌گذاری و مصرف، رشد را تحریک کنند. به‌طور کلی، رشد اقتصادی پایدار نیازمند توازن بین مصرف کنونی و سرمایه‌گذاری برای آینده است.
تولید ناخالص ملی؛ دیدگاه جهانی اقتصاد
تولید ناخالص ملی (GNP)، مشابه تولید ناخالص داخلی، ارزش کل کالاها و خدمات تولیدشده توسط شهروندان یک کشور را می‌سنجد، اما با این تفاوت که خالص درآمدهای حاصل از سرمایه‌گذاری‌های خارجی و درآمدهای پرداختی به سرمایه‌گذاران خارجی نیز به آن اضافه می‌شود. به عبارت دیگر، این شاخص نشان‌دهنده عملکرد اقتصادی یک کشور از منظر جهانی است.