سعیدرضا امیرآبادی- گروه گزارش
amirabadi_shznvn@yahoo.com

///اشاره:
تولیدات کشاورزی پشتوانه امینت غذایی هستند و نقش ارزنده‌ای در ارزآوری و رشد صادرات غیرنفتی ایفا می‌کنند. اما رشد آمار تولیدات محصولات کشاورزی بدون رعایت استاندارهای کشت و زرع پیامدهای ناگواری به دنبال دارد که آینده کشور را به مخاطره می‌اندازد.
در سنوات اخیر با پدیده جان‌فرسای تغییر اقلیم روبه‌رو بوده‌ایم و این به‌معنای خشک‌سالی‌های متداوم در فصل سرما و سیلاب‌های مهیب تابستانی است. در حقیقت سلسله‌عوامل متعددی هستند که نقش مستقیمی بر امنیت غذایی جامعه ایفا می‌کنند و وزارت جهاد کشاورزی مسئولیت مهار آسیب‌ها و رویارویی با چالش‌ها را برعهده دارد.
استان پهناور فارس به عنوان یکی از مهم‌ترین پایتخت‌های کشاورزی ایران همواره پرچم‌دار تولید بوده و نقش ارزنده‌ای در تثبیت امینت غذایی جامعه داشته است. اما در دهه‌های پیشین روش‌های کشت سنتی و غرقابی با سوءبرداشت از منابع آب زیرزمینی سبب آسیب‌های فزاینده‌ای شده که مهم‌ترین آن فرونشست زمین، خالی شدن روستا، ازدیاد حاشیه‌نشینی در شهرها و تشدید آسیب‌های اجتماعی است.
برای غلبه بر این موضوع، راهکارهایی نوینی نظیر کشت فراسرزمینی مطرح شد؛ اما با نگاهی واقع‌بینانه اجرایی‌سازی این راهکار مدرن در کشور ما در آینده نزدیک امکان‌پذیر نیست و باید به سراغ راهکارهای عملیاتی رفت. سیستم‌های آبیاری مدرن می‌تواند نقش ارزنده‌ای در کاهش پیامدهای ناگوار خشک‌سالی داشته باشد.
کارنامه فارس در تولید گندم، برنج، میوه و محصولات کشاورزی پربار است و این بار جهاد کشاورزی استان اقدام به هدف‌گذاری برای کشت نزدیک به 57هزار هکتار سبزی و صیفی برای سال زراعی ۱۴۰۴-۱۴۰۳ کرده است. این آمار چشمگیر در حالی خودنمایی می‌کند که صرفه‌جویی سه‌هزار مترمکعب آب در هکتار عملیاتی شده است.
در ادامه، گروه گزارش شیرازنوین، نگاهی بر تولید محصولات کشاورزی و میزان آب مصرفی به ازای هر هکتار داشته است.
 افزایش بهره‌وری با مصرف بهینه آب
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان فارس در این زمینه به خبرنگار شیرازنوین، گفت: بیش از ۹۵ درصد مزارع سبزی و صیفی در استان پهناور فارس از سیستم‌های آبیاری تحت فشار استفاده می‌کنند که باعث صرفه‌جویی سه‌هزار مترمکعب آب در هکتار شده است.
مجتبی دهقان‌پور با اعلام این خبر بیان کرد: سطح کشت این محصولات در سال زراعی جاری که به انتهای آن نزدیک می‌شویم، ۵۶هزار و ۹۸۱ هکتار بوده است. به گفته وی، محصولاتی مانند گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و پیاز از عمده‌ترین محصولات تولیدی استان فارس هستند که در سطحی بالغ بر ۴۰هزار هکتار کشت می‌شوند. این مقام مسئول تصریح کرد: از جمله اقدامات مهمی که در افزایش بهره‌وری تولید در بخش سبزی و صیفی انجام شده است، می‌توان به توسعه کشت نشائی، اصلاح ارقام کاشت، اصلاح آرایش کاشت، توسعه کشت‌های زمستانه برای تنظیم بازار، افزایش مزارع بذری سیب‌زمینی و افزایش سطح کاشت تونلی و استفاده از مالچ‌های پلاستیکی اشاره کرد.
دهقان‌پور با اشاره به وضعیت تأمین بذر و نهاده‌های کشاورزی برای کشت سبزی و صیفی در این استان، بیان کرد: واردات بذور محصولات سبزی و صیفی با استفاده از ارز دولتی انجام می‌شود که با هماهنگی صورت‌گرفته با دفتر سبزی و گیاهان جالیزی، اطلاعات ورود بذر به فروشگاه‌های سطح استان در اختیار مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان‌ها قرار می‌گیرد تا با اطلاع‌رسانی به کشاورزان، آنها را در تأمین بذور گواهی‌شده یاری دهند. وی تصریح کرد: در رابطه با کودهای شیمیایی نیز سعی شده است با توجه به مشکلات کمبود کود در کشور، تخصیص این نهاده برای محصولات راهبردی از جمله سیب‌زمینی، پیاز و گوجه‌فرنگی انجام شود و تأمین سموم کشاورزی نیز با ثبت اطلاعات در سامانه مانیتورینگ و از طریق داروخانه‌های گیاه‌پزشکی امکان‌پذیر است.
 استفاده ۹۵ درصد مزارع از سیستم‌های آبیاری تحت فشار
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان فارس به نحوه آبیاری مزارع سبزی و صیفی در استان فارس اشاره کرد و افزود: بیش از ۹۵ درصد مزارع از سیستم‌های آبیاری تحت فشار استفاده می‌کنند که باعث صرفه‌جویی سه‌هزار مترمکعب آب در هکتار شده و در مقایسه با سطح حدود ۵۷هزار هکتاری مزارع سبزی و صیفی این استان، باعث صرفه‌جویی ۱۹۵میلیون مترمکعب آب می‌شود.
دهقان‌پور به بحث خرید محصولات تولیدی نیز پرداخت و گفت: محصولات سیب‌زمینی و پیاز در صورت کاهش قیمت برای پیشگیری از ضرر و زیان کشاورزان به صورت تضمینی خریداری می‌شوند و درمورد گوجه‌فرنگی نیز به دلیل راهبردی بودن محصول، در صورت افت قیمت با همکاری کارخانجات فرآوری، خرید توافقی انجام می‌شود.
 صیانت از آب در مزارع صیفی‌جات
در همین زمینه، مدیرکل دفتر محصولات علوفه‌ای و جالیزی وزارت جهاد کشاورزی بیان کرد: سال گذشته علاوه بر تأمین نیاز کشور، بالغ بر چهارمیلیون تن سبزی و صیفی به ارزش بیش از ۱.۳میلیارد دلار به بازارهای خارج کشور صادر کردیم.
حسین اصغری با اعلام این خبر گفت: برنامه‌ریزی سال گذشته ما تولید ۲۵میلیون تن سبزی و صیفی بود که به هدف خود رسیدیم و موفق به اجرای الگوی کشت ابلاغی وزارت جهاد کشاورزی شدیم. این مقام مسئول تصریح کرد: محدودیت منابع آب در کشور از اصلی‌ترین دلایل اجرای طرح الگوی کشت است و باید تلاش کنیم با بالا بردن بهره‌وری آب، از هر واحد آن بیشترین محصول را تولید کنیم.
اصغری، افزایش بهره‌وری را مهم‌ترین دغدغه در زمینه تولید سبزی و صیفی دانست و گفت: از جمله اقداماتی که در این زمینه انجام می‌دهیم، استفاده از بذور باکیفیت به عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین روش‌ها در افزایش بهره‌وری است. وی با تأکید بر کیفیت بالای بذور داخلی و شرکت‌های دانش‌بنیانی که در زمینه تولید و تأمین بذر فعالیت دارند، اظهار کرد: بذور وارداتی نیز به دلیل صادرات محصول و اهمیت همخوانی با سلیقه مشتریان خارجی باید از کیفیت مطلوبی برخوردار باشند.
 علیه خشک‌سالی با روش‌های نوین آبیاری
این مقام مسئول به توسعه روش‌های نوین آبیاری به خصوص آبیاری به روش تیپ در مزارع سبزی و صیفی اشاره کرد و افزود: نشاکاری به عنوان یک روش که هم ‌زمان تولید را مدیریت می‌کند و هم میزان مصرف آب را تا حد زیادی کاهش کاهش می‌دهد، از اهمیت بالایی برخوردار است. او تصریح کرد: بیش از ۹۰ درصد سطح زیر کشت گوجه‌فرنگی و ۶۵ درصد سطح کشت پیاز در کشور به روش نشاکاری انجام می‌شود و در مورد بقیه محصولات نیز روند رو به رشدی را دنبال می‌کنیم.
مدیرکل دفتر محصولات جالیزی و علوفه‌ای وزارت جهاد کشاورزی خاطرنشان کرد: آخرین روشی که در زمینه بهره‌وری تولید در بخش کشاورزی برای ما مهم است، کاهش ضایعات محصولات کشاورزی است که امیدواریم با توسعه ناوگان حمل و نقل مناسب، ضایعات محصول را از زمان برداشت تا رسیدن به دست مصرف‌کننده کم کنیم و وظیفه خود را در قبال امنیت غذایی کشور به نحو مطلوب انجام دهیم.
 الگوسازی از تدبیر جهاد کشاورزی فارس
در پایان باید به این نکته اشاره کرد که اتخاذ رویکرد علمی جهاد کشاورزی استان فارس با همکاری کشاورزان سخت‌کوش به صرفه‌جویی قابل‌ملاحظه‌ای در مصرف آب منجر شده و این امر می‌تواند به عنوان الگوی مناسبی برای همه کشت و زرع‌های مرسوم در سطح کشور باشد.
توجه داشته باشیم که بسیاری از دشت‌های استان دچار فرونشست‌های مرگ‌باری شده‌اند و آمار خالی شدن روستاها از جمعیت به دلیل خشک‌سالی آنقدر ناگوار و نگران‌کننده است که باید تغییر الگوی کشت و بهره‌مندی از شیوه‌های نوین آبیاری را در اولویت قرار داد. این امر زمانی به نتیجه مطلوب خواهد رسید که اطلاع‌رسانی و آموزش‌های همگانی در مقیاس وسیع‌تری توسط وزارت جهاد کشاورزی با همراهی رسانه‌ها صورت گیرد. آمار فرونشست‌های دشت‌های فارس نگران‌کننده است و صرفه‌جویی آب در مزارع صیفی‌جات استان زمینه‌ساز امیدواری...