میثم محجوبی- گروه فرهنگ و هنر
نخستین روز از سی و پنجمین جشنواره تئاتر فارس درحالی برگزار شد که مخاطبان خاص آن در عین گلایه‌مندی از کمبودها و درجا زدن در عرصه زیرساخت و امکانات، نگاه مثبتی به شکوفا شدن استعدادها و امکان ظهور هنرمندانی جدید در این جشنواره داشتند.
پیش‌از ظهر روز پنجشنبه 17 آبان‌ماه، سی و پنجمین جشنواره تئاتر استان فارس با اجرای نمایش «افرا» به کارگردانی احمدرضا حیدری‌بروجنی در تماشاخانه ابوریحان آغاز شد.
افرا نام نمایشنامه‌ای است که در سال ۱۳۸۱ توسط بهرام بیضایی نگارش شد و اولین‌بار در سال ۱۳۸۶ در تالار وحدت تهران اجرا شد.
نمایش «افرا» به نویسندگی بهرام بیضایی و کارگردانی احمدرضا حیدری‌بروجنی، پنجشنبه به‌عنوان نخستین اجرای صحنه‌ای سی و پنجمین جشنواره تئاتر استانی فارس در تماشاخانه ابوریحان به روی صحنه رفت.
اطلاع‌رسانی مطلوب نبود
کارگردان این نمایش درخصوص اولین اجرای خود در این دوره از جشنواره به شیرازنوین گفت: برای اجرای این نمایش از ظرفیت هنرمندان تازه‌کار بهره گرفتیم و حدود هفت ماه تمرین داشتیم.
احمدرضا حیدری‌بروجنی ادامه داد: در این نمایش رنگ حذف شده بود و از رنگ‌های سیاه، سفید و خاکستری برای بیان وضعیت جامعه استفاده شده بود.
وی اضافه کرد: متن این نمایش را سال ۱۳۸۱ بهرام بیضایی نوشته و در طول این سال‌ها حدود ۳۰بار کارگردانان گوناگون در شهرهای مختلف آن را به روی صحنه برده‌اند و شاید حداقل پنج اجرا از این ۳۰ اجرا موفق به حضور در جشنواره فجر شده است.
حیدری‌بروجنی درباره وجه تمایز این نمایش با سایر نمایش‌های افرایی که تاکنون اجرا شده گفت: تمام تلاش خود را به کار گرفتیم تا نگاه نو و متفاوتی به این نمایشنامه داشته باشیم تمایز این نمایش نسبت به سایر نمایش‌های افرا این است که سعی کردیم لایه‌های زیرین متن نمایشنامه بیضایی مورد توجه قرار بگیرد و از نگاه رئالی فاصله گرفته، به‌سمت فضای پست‌مدرن برویم.
او که به گفته خودش از سال ۱۳۷۷ به‌صورت مستمر در جشنواره‌ها حضور داشته، عدم هماهنگی و نبود اطلاع‌رسانی گسترده در رابطه با اجراها را از ضعف‌های این دوره از جشنواره دانست و گفت: سیستم اطلاع‌رسانی برای برگزاری این جشنواره مطلوب نبود و برای برگزاری این رویداد آن‌طور که باید از نظرات، پیشنهادها و مشورت کارگردانان بهره گرفته نشده بود.
او تغییر ناگهانی در زمان اجراها را به‌عنوان دیگر ضعف‌های این دوره از جشنواره مطرح کرد و درخصوص وضعیت زیرساخت‌ها برای اجرای نمایش افرا افزود: این نمایش بدون نور امکان اجرا نداشت اما تلاش شد که شرایط مطلوبی از نظر نورپردازی فراهم شود.
ساخت ناشیانه سالن‌های تئاتر!
پس‌از اتمام اجرای افرا، با دبیر جشنواره تئاتر فارس گفت‌وگوی کوتاهی انجام دادیم.
زهرا سعیدی ابتدا به تقدیر از رویکرد و روحیات متولی فرهنگ و ارشاد فارس پرداخت و گفت: باید خدا را شاکر باشیم که اداره‌کل فرهنگ و ارشاد فارس، مدیری دارد که دلش برای هنر می‌تپد و این مایه امیدواری است.
این بازیگر مطرح و کهنه‌کار تئاتر و تلویزیون افزود: معاونین و سایر همکاران حاضر در اداره ارشاد نیز با عشق کار می‌کنند و ساعات کاری برایشان معنی ندارد. این را نه فقط در مدت جشنواره فعلی بلکه در سایر برنامه‌ها و امور نیز شاهد بوده‌ایم و این می‌تواند الگویی برای ادارات دیگر باشد؛ به‌خصوص آن‌ها که در عرصه فرهنگ و هنر فعالیت می‌کنند.
وی درخصوص وضعیت زیرساخت‌های هنرهای نمایشی در استان فارس نیز گفت: متأسفانه امکانات کافی نداریم. مثلاً تا همین امروز فکر می‌کردیم برای چند نمایش می‌توانیم از سالن استاد تارخ استفاده کنیم، ولی باوجود قول‌هایی که داده شد، در نهایت آماده نشد و این موضوع کمی برنامه‌ها را دچار تغییر کرد. بنابراین ما ازاین‌نظر هنوز ضعیف هستیم.
دبیر جشنواره تئاتر فارس ادامه داد: از همه کسانی که دست‌اندرکار ساخت سالن‌های تئاتر هستند خواهش می‌کنم حتماً با کارشناسان تئاتر مشورت کنند. شاهد هستیم که سالن بزرگی ساخته شده است اما ورودی بازیگر و تماشاگر از یکجا هست. یعنی مردم، بازیگر را می‌بینند که روی صحنه می‌رود و تا این حد ناشیانه ساخته شده است.
سعیدی با ابراز خرسندی از خبرهای خوب درخصوص مجموعه تئاتر شهر شیراز، گفت: مایه امیدواری است که قرار است تماشاخانه ابوریحان وسیع‌تر شود و اسم تئاتر شهر که روی آن مجموعه گذاشته‌شده، با اضافه شدن چند سالن برای تمرین و اجرا، مصداق واقعی پیدا کند.
وی با بیان اینکه نمایش هیچ تئاتری در جشنواره تئاتر فارس لغو نشده است، گفت: تنها به‌دلیل از دست دادن سالن استاد تارخ، تغییراتی اجباری در سانس‌ها و سالن‌ها داشته‌ایم.
دبیر جشنواره تئاتر فارس در پایان در پاسخ به این سؤال که پتانسیل اهالی تئاتر فارس را نسبت به سطح اول کشور چگونه ارزیابی می‌کند، گفت: از لحاظ استعداد و دانش، واقعاً هیچ تفاوتی نیست و هنرمندان قدرتمند بسیاری داریم، اما از لحاظ امکانات و بودجه خیلی ضعیف هستیم و این مورد باید به‌طور جدی مورد بررسی قرار بگیرد.
کارگاه انتقال تجربه «سجاد»
با توجه به لغو دومین اجرا که قرار بود ساعت 3 بعدازظهر در مجموعه تازه تأسیس استاد تارخ شیراز برگزار شود، فرصتی دست داد تا در یک کارگاه آموزشی تئاتر حضور پیدا کنیم.
این کارگاه با حضور سجاد افشاریان بازیگر برجسته تئاتر شیراز در سطح کشور، در تالار حافظ برگزار شد.
افشاریان پس‌از این کارگاه در گفتوگو با شیرازنوین اظهار کرد: این کارگاه تحت‌عنوان «کارگاه انتقال تجربه» برگزار شد که در آن به مدت سه ساعت، حدود ۴۰۰ نفر از هنرمندان جوان در عرصه تئاتر شرکت کردند.
او گفت: خوشبختانه این کارگاه آموزشی با استقبال قابل توجهی ازسوی هنرمندان روبه‌رو شد و گفتمان جالبی را بین فعالان در این عرصه رقم زد.
او با بیان اینکه نمی‌دانم سالانه در شیراز چه تعداد فیلم یا تئاتر حرفه‌ای تولید می‌شود و یا تلویزیون شیراز چقدر به‌لحاظ حرفه‌ای تولید هنری دارد، گفت: اگر تولیدات حرفه‌ای در استان فارس رقم نخورد و فضای مطلوبی برای عرضه هنر هنرمندان فراهم نشود قطعاً آن‌ها به‌جایی مهاجرت می‌کنند تا بتوانند هنر خود را با مخاطبان بیشتری به اشتراک بگذارند.
این هنرمند یادآور شد: شیراز دوران طلایی بسیاری داشته و اگر هنرمندان فعال در شرایط کنونی هم یکدل و مطالبه‌گر باشند می‌توانند اتفاقات خوبی را در عرصه تئاتر این شهر رقم بزنند.
او معتقد است هرچه بیشتر ایجاد انگیزه کنیم جوانان با ایمان بیشتری حرفه مورد علاقه خود را انتخاب و تلاش می‌کنند تا در آن حرفه بهترین باشند و این اقدام قطعاً به خروجی‌های مثبتی ختم می‌شود.
«تأثیرات» متأثر از یک اتفاق واقعی
دومین اجرا در سالن مجموعه هنر شهر آفتاب روی سن رفت. نمایش «تأثیرات» به کارگردانی یک جوان 23ساله. دانیال پرمشکانی‌زاده متولد سال 1380 در گفتوگو با شیرازنوین با بیان اینکه تأثیرات، سومین کار تئاترش به حساب می‌آید، گفت: من قبلاً فیلم‌ساز بودم و از دی‌ماه سال گذشته با تشکیل یک گروه تئاتر به نام «کش بازی» وارد این عرصه شدم.
این کارگردان جوان که اولین حضورش در یک جشنواره را تجربه می‌کند، گفت: حضور در جشنواره برای من اهمیت زیادی دارد و امیدوارم که برای گروهم اتفاقات خوبی رقم بخورد.
پرمشکانی‌زاده درخصوص چگونگی شکل‌گیری ایده «تأثیرات» گفت: این از اتفاقی پدید آمد که برای یکی از بستگانم رخ داد. تأثیرات، قصه یک خودکشی است که در یک محیط کاملاً بی‌ربط اتفاق می‌افتد و درباره تأثیر کلمات کوچک و بزرگی است که می‌توانند به‌شکل دومینووار زندگی ما را تحت‌الشعاع قرار داده و حتی به فاجعه منجر شوند.
وی با بیان اینکه گروه کش بازی برای اجرای نهایی تأثیرات، 4 ماه تمرین کرده است، از چیزی که در جشنواره به نمایش درآمد ابراز رضایت کرد و گفت: جشنواره انگیزه زیادی در ما ایجاد می‌کند و با توجه به اینکه گروهمان هنوز تولد یک سالگی را جشن نگرفته، فکر می‌کنم اتفاق بزرگی است که به رشد این گروه کمک خواهد کرد.
پرمشکانی‌زاده در پایان گفت: به‌جز یکی از بازیگران، سایر نفرات ما اولین کارهای خود را در همین گروه انجام داده‌اند و می‌توان گفت برای کسب تجربه به جشنواره آمده‌ایم.
ساخت اثر هنری مساوی با زیان مالی!
آخرین اجرای روز نخست جشنواره تئاتر استانی هم به بچه‌های تئاتر شیراز اختصاص داشت. نمایش «انتهای دو دنیا» با کارگردانی مشترک محسن وحیدی و علی مرادی‌قادرلو، در کمتر از 60 دقیقه اجرا شد و کوتاه‌ترین نمایش روز نخست به حساب می‌آمد.
علی مرادی مهم‌ترین مشکل هنرمندان تئاتر را معضلات مالی دانست و گفت: بیشترین مشکل فعالان در عرصه تئاتر مشکلات مالی است؛ بدون شک ساخت یک نمایش حتی اگر با موفقیت هنری هم همراه باشد، ضررهای زیادی را به هنرمندان فعال وارد می‌کند.
او که نخستین حضور خود را در جشنواره تجربه می‌کند درخصوص ایده نمایش «انتهای دو دنیا» گفت: ایده کار اورجینال و مبتکرانه بود و اقتباسی نبود؛ نوشتن متن این نمایشنامه از بهمن‌ماه سال ۱۴۰۲ آغاز شد و تا اواخر خردادماه به طول انجامید؛ تمرینات برای اجرای نمایش هم از یکم تیرماه ۱۴۰۳ آغاز شد و ۱۳ مهرماه هم اجرای عمومی نمایش بود.
مرادی درباره داستان این نمایش هم گفت: یک دختر و پسر تنها ازطریق حفره جادویی با هم آشنا می‌شوند و این ارتباط به سبب قضاوت‌های نابه‌جایی که پیش می‌آید از بین می‌رود.
این کارگردان جوان، اجرای نمایش را در شب نخست بسیارخوب ارزیابی کرد و افزود: بازیگران شب گذشته بهترین اجرای خود را به نمایش گذاشتند و امیدوارم بتوانیم با ادامه دادن این راه اتفاقات خوبی را در عرصه تئاتر فارس رقم بزنیم.
سالن‌های فرسوده، هنرمندان را بی‌انگیزه می‌کند
در آخرین دقایق حضور داوران در مجموعه تئاتر شهر شیراز (دروازه کازرون) دوباره با سجاد افشاریان که یکی از داوران این جشنواره است، هم‌صحبت شدیم.
او در پاسخ به این سؤال که آیا در اولین روز، چیزی او را تحت‌تأثیر قرار داد یا خیر، گفت: روز نخست جشنواره هم اتفاقات خوشحال‌کننده‌ای داشت و هم با مسائل غم‌انگیزی آمیخته بود؛ حضور جوانان و نوجوانان در نمایش‌های مختلف که نخستین تجربه خود را در این رویداد کسب کردند از نقاط قوت این جشنواره بود و اجرای نمایش‌ها در سالن‌های فرسوده تئاتر از بخش‌های غم‌انگیز این رویداد به‌شمار می‌رفت.
افشاریان افزود: ۲۰ سال پیش من در همین سالن‌های فرسوده به روی صحنه می‌رفتم و هم‌اکنون هم شاهد هیچ‌گونه تغییری در وضعیت این زیرساخت‌ها نیستیم؛ بدون شک این اتفاقات موجبات بی‌انگیزگی و خروج هنرمندان از این استان را فراهم می‌کند.
وی با بیان اینکه ماهیت برخی سالن‌های تئاتر ازجمله تماشاخانه ابوریحان شأنیت حضور هنرمندان و مخاطبان تئاتر را ندارند، گفت: این سالن‌ها می‌توانند جایی باشند که هنرمندان در آن کار خود را آغاز و خودشان را پیدا کنند.
هنرمند شیرازی در پایان گفت: من معتقدم برخی هنرمندان جوانی که نخستین حضور خود در این جشنواره را تجربه می‌کنند اگر در ادامه فعالیت‌های خود استمرار داشته باشند و کار خود را به‌خوبی انجام دهند قابلیت درخشیدن را دارند.
به گزارش شیرازنوین، در ادامه این جشنواره، دیروز جمعه 4 نمایش دیگر نیز روی سن رفت. چهار نمایش هم امروز اجرا خواهد شد و آخرین اجرا نیز صبح فردا یکشنبه 20 آبان روی سن خواهد رفت.
مراسم اختتامیه و معرفی برترین‌ها نیز فردا شب (یکشنبه) در تالار حافظ برگزار خواهد شد.
گفتنی است؛ علاوه‌بر سجاد افشاریان، نسرین نکیسا و بابک خواجه‌پاشا نیز به‌عنوان داور در بخش صحنه‌ای جشنواره تئاتر فارس حضور دارند.