آلودگی‌های زیست‌محیطی در شیراز ناشی از فعالیت صنایع آلوده‌کننده، تهدید جدی برای سلامت عمومی و منابع طبیعی محسوب می‌شود. نیاز مبرم به مدیریت صحیح این صنایع، اجرای قوانین سخت‌گیرانه‌تر زیست‌محیطی و ارتقای فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست احساس می‌شود تا بتوانیم آینده‌ای سالم‌تر برای نسل آینده فراهم کنیم.
انتخاب شیراز به‌عنوان پایتخت زیست‌محیطی آسیا در سال ۲۰۲۴ به‌دلیل برخورداری این کلان‌شهر از هوای پاک صورت گرفت، اما این عنوان در شهر شیراز می‌تواند دستخوش فعالیت چندین کارخانه آلاینده قرار بگیرد.
یکی از مطالبات مردم شیراز انتقال کارخانه‌های آلاینده به خارج شهر است؛ اما تلاش متولیان امر با وجود پیگیری‌های مستمر در این زمینه تاکنون ناکام مانده است و این کارخانه‌ها همچنان در گیرودار تأمین اعتبارات و اجرایی شدن این پروژه هستند؛ کارخانه‌هایی که با وجود مشخص شدن زمان انتقال با همان بهانه همیشگی و نبود اعتبارات برای خرید دستگاه‌های جدید و تکمیل نشدن ساختمان جدید کارخانه در مکان انتقالی یا حفظ اشتغال کارگران در میان واحدهای مسکونی به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
خروج کارخانه‌های آلاینده از شیراز به مناطق اقتصادی و صنعتی خارج شهر، سال‌هاست در دستور کار قرار دارد؛ اما همان بهانه همیشگی مانع تحقق آن شده است. کارخانه سیمان، پشم شیشه، روغن نباتی، کارخانه ریشمک و سه کارخانه نشاسته‌سازی در مجاورت رودخانه چنار راهدار در جنوب شهر شیراز از جمله واحدهای آلاینده‌ای هستند که طبق بند ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها باید از محدوده‌های شهرها خارج شوند. آغاز انتقال کارخانه سیمان از سال ۹۴ به‌صورت جدی در دستور کار قرار گرفت و انتقال آن به مکان جدید در شهرستان خرامه نیز در نظر گرفته شد؛ اما سال‌هاست که مسئولان این کارخانه‌ها به‌دلایل کمبود اعتبارات این انتقال را به تعویق انداخته‌اند و مکان جدید کارخانه‌های روغن نباتی شیراز و پشم شیشه در منطقه ویژه اقتصادی شیراز هم مشخص شده است؛ هرچند که انتقال این دو کارخانه نیز بیش از چند دهه بوده که به بهانه‌های مختلف به تأخیر افتاده است. هرچند محمدهادی ایمانیه، استاندار فارس در دولت سیزدهم بر ضرورت انتقال صنایع آلاینده از شیراز تأکید داشت و کارگروه‌های مختلفی نیز در این رابطه تشکیل شد، اما آنچه که بر جای مانده، استقرار این کارخانه‌های بزرگ و آلاینده در دل بافت‌های مسکونی است.
وعده جابه‌جایی کارخانه در حد تیتر رسانه‌هاست
گردوخاک و آلودگی ناشی از فعالیت شدید کارخانه سیمان و پشم شیشه شیراز سال‌هاست اهالی منطقه را می‌آزارد. اهالی این منطقه از شدت گردوغبار و آلودگی این کارخانه‌ها و نبود نظارت بر آلودگی زیست‌محیطی آن به‌شدت گله دارند و با وجود طرح این موضوع در رسانه‌های استان فارس و بازنشر آن‌ها، هنوز هیچ نشانه امیدوارکننده و اقدام عملی در این ارتباط مشاهده نشده است. علی احمدی، یکی از شهروندان شیرازی که ساکن احمدآباد است و منزل وی در مجاورت کارخانه پشم شیشه است، می‌گوید: کارخانه پشم شیشه شیراز در فهرست صنایع آلاینده استان اعلام شده است و سال‌هاست مسئولان وعده جابه‌جایی این کارخانه را می‌دهند؛ اما تنها در حد حرف و تیتر رسانه‌هاست. وی می‌افزاید: تا چه زمانی باید منتظر بمانیم که این کارخانه جابه‌جا شود؟ سلامتی خانواده و اهالی این منطقه به مرز هشدار رسیده است؛ از این رو عاجزانه از مسئولان خواهش داریم که هرچه سریع‌تر به این مهم رسیدگی کنند. زهرا محبی، دیگر شهروند شیرازی که ساکن اطراف کارخانه سیمان است نیز به ایمنا در این‌باره می‌گوید: هرگاه وسیله منزل یا خودرو خود را می‌شوییم، به یک ساعت نشده آن‌قدر گردوخاک رویش نشسته است که کسی باور نمی‌کند آن را شسته باشیم. هر روز پنجره‌ها و حیاط خانه را شست‌وشو می‌دهیم و اگر در فصل تابستان برق قطع شود و کولرها از کار بیفتد، به‌هیچ‌وجه نمی‌توانیم در حیاط خانه بخوابیم. اهمیت موضوعات زیست‌محیطی شیراز موجب شد تا همایش مدیریت محیط‌زیست شهری شهرداری شیراز با رویکرد بین‌المللی برگزار شود تا بر موضوعاتی همچون انتقال کارخانه‌های آلاینده به خارج شهر و دیگر موضوعاتی که هوای این شهر را دستخوش تغییر قرار داده و به سمت آلودگی هوا کشانده است، موردبررسی قرار بگیرد. حمید ظهرابی، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان محیط‌زیست کشور در این همایش خواستار افزایش فشار شهرداری شیراز برای خروج صنایع آلاینده از سطح شهر برای کاهش آسیب‌ها شد. وی افزود: امروز اگر شیراز هوایی بهتر از دیگر شهرها دارد، حاصل تلاش کارشناسان، متخصصان، دانشگاهیان، فعالان محیط‌زیست و مردم آن است. ابراهیم عزیزی، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی نیز در این همایش با اشاره به انتقال کارخانه‌های آلاینده و زمان‌بندی آن گفت: واحدهای صنعتی در طول مسیر شیراز باید از میزان آلایندگی آن‌ها کم شود و در نهایت به صفر برسد. اما اشتغال هم باید موردتوجه باشد. وی افزود: نوید انتقال چند واحد صنعتی آلاینده همچون پشم شیشه و سیمان در شهر شیراز در نیمه نخست سال آینده داده شده است. در همین راستا محمدحسن اسدی، شهردار شیراز از سامان‌دهی و انتقال مشاغل مزاحم به خارج از شهر با استفاده از ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری خبر داد و لیلا تاجگردون، مدیرکل محیط‌زیست استان فارس نیز تأکید کرد که در انتقال مشاغل مزاحم از شهر شیراز پرونده‌ها و رأی‌های صادرشده در حال پیگیری است و در این راستا طبق برنامه زمان‌بندی و به‌طور جدی اقدام خواهد شد.
شهر شیراز که زمانی جز شهرهایی با هوای پاک به شمار می‌رفت، به‌تازگی در برخی از روزهای هفته با آلودگی هوا دست‌وپنجه نرم می‌کند. در حال حاضر تنها امید خروج از وضعیت اضطراری آلودگی هوای این کلان‌شهر، رسیدگی به وضعیت صنایع آلاینده شهر و مهیا کردن شرایط برای تسریع در روند خروج این صنایع است. انتقال این کارخانه‌ها به خارج از شهر با توجه به نقش و تأثیر آن‌ها در آلودگی هوای شیراز و اهمیت سلامتی مردم می‌تواند نفسی تازه در ریه‌های خسته این شهر بدمد.