اسناد مالکیت ۲۶ اثر تاریخی استان فارس در راستای قانون جامع حدنگار (کاداستر) کشور و با توجه به سیاست­‌های تأکیدی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور صادر شد. به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، استان فارس با بیش از ۶۰۰۰ اثر تاریخی شناسایی‌شده و تعداد حدود ۳۲۰۰ اثر در فهرست ملی و تعداد ۶ اثر در فهرست میراث جهانی از مهم‌­ترین مناطق در حوزه میراث‌فرهنگی و گردشگری می­‌باشد. این اقدام مهم در حالی صورت می‌­گیرد که کارگروهی در خصوص تثبیت و صدور اسناد مالکیت آثار و بنا‌های تاریخی در اداره‌کل ثبت اسناد و املاک استان فارس تشکیل شده بود و صدور این اسناد در بازه زمانی ۴ماهه صورت گرفته است.
ابنیه تاریخی؛ شناسنامه هویت ملی
ابنیه تاریخی شناسنامه و سیمای هویت تاریخی هر ملتی به حساب می‌آ­یند که نه تنها برای بازدید و گردشگری کاربرد دارند، بلکه منبع مهمی برای مطالعات علمی و قومی نیز محسوب می‌شوند. با این وجود، علی‌رغم حساسیت ویژه‌­ای که نسبت به حفظ این آثار وجود دارد، «تجاوز به حریم بصری، ساخت‌وساز‌های غیرمجاز، سوءاستفاده از بودجه مرمت و بازسازی، تصرف زمین، سوءاستفاده مالی، تغییرات غیرمجاز و بهره‌برداری تجاری غیرقانونی» از جمله پرتکرارترین اخبار تلخی است که در حوزه میراث‌فرهنگی و گردشگری روزانه شنیده می­شود. حفاظت کالبدی از اعیانی و عرصه آثار از منظر میراث‌فرهنگی بسیار حائز اهمیت است؛ تا جایی که صدور سند برای آثار و بنا‌های تاریخی علاوه بر اینکه باعث تثبیت حقوق عامه می‌شود، از تعدی و دخل و تصرف افراد حقیقی و حقوقی نیز جلوگیری می­‌کند. در همین راستا، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور به‌عنوان تنها متولی صدور سند مالکیت و نیز یگانه مرجع نهایی رسیدگی به مسائل و اختلافات ناشی از منظر مالکیت معنوی دارای نقش سازنده و پویایی در این حوزه می­‌باشد.
اهمیت ثبت اسناد در حفاظت از میراث‌فرهنگی
صدور سند مالکیت، حدنگاری، تثبیت کاربری، تعیین مساحت در مختصات ماهواره‌­ای، آرشیو اسناد و نگهداری مستندات تاریخی نظیر وقف‌­نامه­‌ها، اسناد مالکیت، مجوز‌ها و نیز صدور گواهی‌نامه‌­های رسمی، ثبت دانش سنتی و نشان‌های جغرافیایی، ترویج فرهنگ مالکیت فکری و حمایت از حقوق پدیدآورندگان آثار هنری از جمله اقداماتی است که نقش این سازمان را در حوزه میراث‌فرهنگی و حفظ آثار تاریخی برجسته می­‌کند؛ به‌نحوی که اگر این سازمان و اقدامات و فداکاری همکاران این سازمان نبود، میراث‌فرهنگی این مرز و بوم زیر لگام سودجویان و فرصت­‌طلبان از بین می‌­رفت.
تثبیت مالکیت و حریم آثار تاریخی استان فارس
به گفته غلامحسین کیانی، مدیرکل ثبت اسناد و املاک استان فارس با توجه به کثرت آثار تاریخی و فرهنگی و مذهبی این استان، کارگروهی بر اساس سیاست‌­های سازمان ثبت اسناد و املاک با همکاری سایر ادارات در اداره­‌کل ثبت استان فارس برای تثبیت و صدور اسناد مالکیت این آثار تشکیل می‌­شود.کارگروه مذکور شامل ۶ نفر از کارشناس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، ۸ نفر از رؤسای ادارات و ۲۴ نفر نماینده و نقشه‌بردار است و در اول بهمن ماه تشکیل شده و با محوریت بنا‌های تاریخی که ثبت جهانی شده‌­اند، آغاز به­ کار کرد. در یک اقدام جهادی ۶ اثر جهانی به‌عنوان سرفصل و نقطه شروع کار انتخاب می‌شود. کیانی درباره نحوه اقدام این کارگروه می‌گوید: از زمان تشکیل کارگروه در اول بهمن ۱۴۰۲ تاکنون اسناد مالکیت ۲۶ اثر تاریخی و مذهبی که در فهرست آثار ملی و جهانی به ثبت رسیده بودند، تهیه و صادر شده است. او با اشاره به تکالیف سایر دستگاه­‌ها در اجرای قانون جامع حدنگار و عدم همکاری کامل آن‌ها توضیح می‌­دهد: اداره‌کل ثبت اسناد و املاک استان فارس در این خصوص از همان آغاز از جمله ادارات پیشتاز بوده است؛‌ تا جایی که بخشی از تکالیف سایر دستگاه‌­ها را خود به تنهایی انجام داده است.
تضمین بنا‌های تاریخی در لیست میراث جهانی یونسکو
در یک اقدام جهادی ۶ اثر جهانی به‌عنوان سرفصلی برای کارگروه موضوعیت می‌­یابد. انتخاب ۶ اثر جهانی از آن جهت بود که برای ثبت یک اثر تاریخی در فهرست میراث جهانی یونسکو، معیار‌ها و سخت‌گیری­‌های خاصی وجود دارد که باید توسط کشور متقاضی ارائه و حفظ تأیید شود؛ به نحوی که اگر یک اثر شرایط لازم را از دست بدهد یا آسیب جدی ببیند، از لیست میراث جهانی یونسکو خط می­‌خورد؛ بنابراین طبیعی بود، که سازمان ثبت هم‌زمان در کنار سایر اقدامات، جلوی خطرات حذف این آثار از فهرست تاریخی یونسکو برای همیشه را با صدور سند و حدنگاری بگیرد.
قاچاق اشیای تاریخی و حفاری­‌های غیرمجاز
با توجه به چالش­‌ها و خطراتی که در کمین آثار جهانی وجود داشت، این بنا‌های مهم تاریخی در اولویت قرار می‌­گیرند: 1. مجموعه جهانی تخت‌جمشید، ۲. مجموعه جهانی پاسارگاد،‌ 3. مجموعه جهان کاخ اردشیر بابکان، ۴. باغ ارم و ۵. مسجد جامع عتیق شیراز. آثاری که نه تنها برای ایران، بلکه برای تاریخ و تمدن بشری ارزشمند هستند و نقش مهمی در شناخت هویت ملی و جهانی ایران ایفا می­‌کنند و در ادامه کارگروه در یک اتفاق تاریخی موفق می‌شود برای ۲۶ اثر تاریخی سند صادر کند و به‌غیر از بقعه مبارک علی بن حمزه(ع) و مجموعه تخت‌جمشید، قابلیت رونمایی با اولویت میراث جهانی پاسارگاد و میراث جهانی کاخ اردشیر ساسانی و دروازه قرآن را دارند. این ۲۶ اثر تاریخی عبارت‌اند از: مجموعه میراث جهانی پاسارگاد، موزه پاسارگاد، کاخ اردشیر بابکان، دروازه قرآن، مسجد تاریخی نصیرالملک، مسجد جامع عتیق، قلعه اژد‌هاپیکر لارستان، تپه‌های تاریخی شیشه‌گری استهبان، کاروان‌سرای دوکوهک، کنیسه یهودیان شیراز، تکیه تخت ضرابی، آرامگاه باباکوهی، خانه و مسجد تاریخی حاج باقر، خانه و مسجد تاریخی آقالَر، مسجد تاریخی مولا، آرامگاه شاه‌داعی‌الله، خانه تاریخی افشاریان، تکیه هفت‌تنان، موقوفه زرتشتیان، کاروان‌سرای بیرم، امامزاده سید حسن(ع) و مسجد زرتشتیان.
ثبت ۹۵ درصد آثار تاریخی بدون همراهی سایر ارگان­‌ها
کیانی درباره نحوه این هماهنگی همچنین متذکر می­‌شود: اگرچه پیگیری موضوع از طریق مکاتبات اداری و تشکیل جلسات کارگروه صورت گرفته است، اما در ۹۵ درصد موارد پروژه با استفاده از ظرفیت خود اداره‌کل ثبت فارس پیگیری شد. با پیگیری‌های مکرر و مستمر این اداره‌کل و با تلاش‌های شبانه‌روزی کارکنان بعد از صدور سند دروازه قرآن یکی از مهم‌ترین نمادهای مذهبی فارس و تخت جمشید و پاسارگاد با بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت، ما بازخورد‌های مردمی زیادی داشتیم که باور نمی­‌کردند این آثار هنوز سند نداشته‌­اند. او مطرح کرد: استان فارس دارای ۶۰۰۰ اثر تاریخی شناسایی‌شده است که بخش عمده آثار تاریخی استان فارس فاقد سند مالکیت هستند. علت این امر برمی­‌گردد به فرایند تقاضامحور صدور سند، به نحوی که اگر از سوی مالک و متولی مربوطه اظهارنامه ­ارائه نشود، سازمان ثبت نمی­‌تواند راساً اقدام به صدور سند نماید. علاوه بر این صدور سند برای برخی از آثار تاریخی نیازمند همکاری دستگاه‌­ها و ابتکارات حقوقی است و انجام کار از طریق تشریفات متداول که بیشتر برای املاک شخصی در نظر گرفته شده است، نه‌تنها زمان­‌بر بلکه در برخی موارد غیرممکن است. بنابراین، صدور سند برای بنای تاریخی نیازمند ترفند‌ها و ابتکارات حقوقی و هم‌زمان همکاری فراسازمانی، تلاش مضاعف همکاران ثبتی در نقشه‌­برداری، حدنگاری، احراز مالکیت، بررسی اعتراضات، حریم­‌های شخصی و طبیعی، دولتی و... است. در پایان، به رغم تمامی مشکلات اسناد مالکیت برخی از آثار تاریخی در اجرای گواهی بند دال و تعدادی دیگر از طریق ماده ۱۱ قانون ثبت نسبت به قبول درخواست ثبت و برخی دیگر در اجرای قانون تعیین تکلیف صورت پذیرفته است. هرچند که مدیرکل ثبت اسناد و املاک فارس معتقد است: در صورت همکاری ادارات مرتبط آمادگی لازم جهت مستند­سازی تمامی آثار تاریخی وجود دارد و می­‌توان با تأکید بر ترویج فرهنگ ثبت املاک، به حفظ هویت تاریخی و مذهبی این استان همت گماشت.