ثروت سیاه

باید در تعریف واژه ثروت تجدید نظر کنیم. باورهای سطحی‌مآبانه از جواهرات و اسکناس و ارزهای خارجی به‌عنوان نشانه‌های تمول یاد کرده و انباشته کردن آن‌ها در پستوهای خانه‌ را به‌عنوان پشتوانه مادی قلمداد می‌‌کند. اما در شرایط نوین جهانی تعریف ثروت با تغییرات بنیادینی مواجه شده است. جوامع پیشرفته مصداق‌‌هایی برای کسب درآمد و مسیرهایی برای تولید ثروت معرفی می‌‌کنند که در محیط پیرامون ما به وفور یافت می‌شوند. امروزه اقتصادهای پویای جهان به اهمیت نقش زباله پی برده‌‌اند و به‌ همین دلیل نام طلای کثیف برای پسماندها انتخاب شده و از قبالش به درآمدزایی شگفت‌انگیزی دست می‌‌یابند.
اما در ایران وضعیت طلای کثیف چگونه است؟ با مروری بر آمار و ارقام ارائه‌شده درمی‌‌یابیم که هنوز گروهی از شهروندان و مسئولان امور شهری به ارزش واقعی پسماندها پی‌ نبرده‌ و روزانه حجم انبوهی از زباله‌ها بدون آنکه مورد بهره‌برداری قرار گیرند، در دل طبیعت مدفون می‌شوند.
 باید توجه داشت سرمایه‌‌گذاری در عرصه بازیافت پسماند صنعتی سودمند است و در قبال آن می‌توان به دستاوردهای مثبتی دست یافت. امروزه بسیاری از کشورهای پیشرفته به جای آنکه برای تولید مواد پلاستیکی و شیشه‌‌ای به سراغ استخراج یا خریداری نفت خام بپردازند، ترجیح می‌‌دهند با اتخاذ فرایندهای بازیافتی مواد موردنیاز خود را از دل زباله‌‌ها بازیافت کرده و منابع معدنی و ارزی را به‌راحتی هدر ندهند. این در حالی است که در پرتو بازیافت زباله‌‌ها می‌‌توان از آسیب رساندن به محیط‌زیست خودداری کرد و بستر خاک کشور را از آلودگی‌ در امان داشت. برای تجزیه مواد پلاستیکی و شیشه‌‌ای به صدها سال زمان نیاز است و پس از پشت ‌سر گذاشتن فرایندهای تجزیه‌‌ای نمی‌توان با اطمینان ادعا کرد خاک به‌سان گذشته حاصل‌‌خیز و مبرا از آلودگی خواهد ماند.
در کنار مسئله بازیافت پسماندها با این نکته روبه‌رو می‌شویم که جامعه ایران هنوز به درک عمیقی از فرهنگ کاهش تولید زباله نرسیده است. چنان‌که از اخبار برمی‌آید، ایرانی‌ها به‌طور متوسط روزانه 20میلیون تن زباله تولید می‌‌کنند و تولید پسماند در ایران 3 برابر استاندارد جهانی است. متأسفانه درصد اندک و ناچیزی از این حجم پسماندها در مسیر بازیافت قرار می‌گیرند و امکانات فعلی شهرداری‌‌ها به‌گونه‌‌ای نیست که توانایی بازیافت و بهینه‌سازی حداقل نیمی از زباله‌های تولیدشده را داشته باشند. در راستای کالبدشکافی این بحران، به نظر می‌رسد تقصیر شهروندان دست کمی از کمبود امکانات متولیان ندارد؛ چراکه فرهنگ تفکیک زباله هنوز در میان بسیاری از شهروندان نهادینه نشده و بسیاری از مردم به اهمیت کاهش تولید زباله و تفکیک در مبدأ توجهی نشان نمی‌‌دهند. متأسفانه در دهه‌‌های اخیر مسئله زباله‌‌های الکترونیکی و پسماندهای بیمارستانی هم بر نگرانی‌ها و حجم آلودگی محیط‌زیستی افزوده‌‌اند و هشدارهای مقطعی تأثیر زیادی در تغییر رفتار عمومی جامعه به کاهش تولید و تفکیک زباله‌ها نداشته است. امید می‌رود متصدیان امور شهری و دستگاه‌‌های مسئول با نگاهی عمیق‌‌تر پیرامون سرمایه‌گذاری در صنعت بازیافت طلای کثیف به فعالیت پرداخته و اندکی از آمار نگران‌‌کننده کاسته شود.