گروه فرهنگ و هنر
میثم محجوبی

سینما در شیراز، دیاری که به نام هنر و فرهنگ شناخته می‌شود، پس از سال‌ها رکود، حالا در مسیر تحول و بازسازی قرار گرفته است. رئیس حوزه هنری استان فارس از پروژه‌های بزرگ و جدیدی می‌گوید که قرار است چهره سینمای این شهر را تغییر دهد. اما در میان این وعده‌ها، سؤالات و چالش‌هایی نیز وجود دارد که نمی‌توان از آن‌ها چشم‌پوشی کرد. شب‌های سینما رفتن در مرکز شهر شیراز، خاطراتی هستند که به رنگ تیره و روشن تاریخ این شهر پیوند خورده‌اند. یادش به‌خیر، وقتی به همراه دوستان یا خانواده، بی‌آنکه خبری از دلهره‌های روزمره داشته ‌باشیم، به سینما می‌رفتیم؛ سینماهایی که هویت فرهنگی شهر بودند و هرکدام، بخشی از تاریخ و فرهنگ مردم را در دل خود داشتند. اما حالا خیلی از این سینماها دیگر در آن شکوه سابق نیستند. زمانه تغییر کرده و بسیاری از این سینماها به فراموشی سپرده شده‌اند. جای خالی شب‌های پرهیجان، این روزها بیشتر احساس می‌شود.
 نوستالژی زنده می‌شود؛ پروژه‌هایی برای احیای خاطرات
 اما در دل این نابسامانی‌ها، خبری از احیای دوباره به گوش می‌رسد. پروژه‌های بازسازی، احیای همان خاطرات شیرین و نوستالژیک را در دل دارند. شب‌هایی که دوباره مردم این شهر را به یکدیگر، به هنر و به سینما پیوند خواهند داد. این‌بار، سینماها شاید شکل جدیدی به خود بگیرند، اما روح همان سینماهای قدیمی در آن‌ها زنده خواهد بود. حالا رئیس حوزه هنری استان فارس، وحید نمازی، از پروژه‌های جدید و برنامه‌های در دست اقدام برای بازسازی و بهبود شرایط سینمایی شهر صحبت کرده است. اما سؤالات زیادی در خصوص روند اجرایی این پروژه‌ها و تأثیرات آن‌ها بر دسترسی مردم به فضای فرهنگی وجود دارد.
 وضعیت سینماهای قدیمی و ظهور پردیس‌ها
وضعیت سینماهای مرکز شهر شیراز در سال‌های اخیر به یکی از معضلات فرهنگی تبدیل شده است. این مکان‌ها که زمانی میزبان جمعیت زیادی از علاقه‌مندان به هنر هفتم بودند، یکی‌یکی از چرخه سینمایی این شهر خارج شدند. شیراز که با داشتن تاریخ و فرهنگی غنی در ایران شناخته می‌شود، به‌ویژه در حوزه سینما و تئاتر، باید گام‌های جدی‌تری در حفظ و احیای زیرساخت‌های فرهنگی برمی‌داشت. تا همین دو دهه پیش، خبری از اصلاح یا جایگزینی این سالن‌ها نبود و تنها می‌شد به خاطراتی دل بست که در آن‌ها، سینماها پر از شور و هیجان بودند. در این میان، ورود پردیس‌های سینمایی جدید در حومه‌های شهر، به نوعی جبرانگر این خلأ بود.
 پردیس‌های دور از دسترس؛ فرصتی ناقص برای هنر هفتم
البته این پردیس‌ها همواره در دسترسی آسان نبودند. پردیس‌های جدید که در اطراف شهر و به‌ویژه در مناطق دورتر احداث شدند، هرچند کیفیت بالایی در ارائه خدمات سینمایی داشتند، اما هنوز هم بسیاری از علاقه‌مندان سینما که ساکن مرکز یا پایین‌شهر شیراز بودند، از این امکانات بی‌بهره مانده بودند. این شرایط باعث شد تا تلاش‌هایی برای بازسازی و ایجاد سینما در مناطق مرکزی و جنوبی شهر آغاز شود. در این راستا، پروژه‌های جدیدی در دست احداث قرار گرفت که پردیس سینمایی زنده‌یاد امین تارخ یکی از برجسته‌ترین نمونه‌ها بود.
 شش ماه با پردیس امین تارخ؛ گامی به جلو
حالا، حدود شش ماه از افتتاح پردیس سینمایی امین تارخ می‌گذرد و این سینما با چندین سالن، به محلی برای تماشای فیلم و نمایش تئاتر تبدیل شده است. این پروژه نشان‌دهنده‌ تغییرات جدی در عرصه سینمایی شیراز است؛ اما مسئولان حوزه هنری استان فارس در نظر دارند که این تغییرات را به سطحی بالاتر ببرند. رئیس حوزه هنری استان فارس اعلام کرد که احداث «اولین مجموعه تماماً فرهنگی و هنری» در کشور در مرکز شیراز، تحول دیگری در این حوزه خواهد بود. به گفته او، این مجموعه با 10هزار متر زیربنا و به‌عنوان اولین مجموعه‌ای که تماماً فرهنگی و هنری است، به عنوان یک نقطه عطف در تاریخ فرهنگی شیراز شناخته خواهد شد.
 «اولین مجموعه تماماً فرهنگی‌هنری کشور»؛ ادعایی قابل‌بحث
در خصوص این ادعا که این مجموعه «اولین مجموعه تماماً فرهنگی و هنری کشور» خواهد بود، باید گفت که این گزاره تا حدی اغراق‌آمیز به نظر می‌رسد. در ایران، مجموعه‌های فرهنگی و هنری دیگری وجود دارند که در ابعاد بزرگ و با هدف ایجاد زیرساخت‌های فرهنگی جامع‌تر، شامل سینما، تئاتر، گالری‌های هنری و حتی مراکز علمی و پژوهشی فعالیت می‌کنند. اما نکته‌ای که ممکن است رئیس حوزه هنری به آن اشاره کرده باشد، این است که در شیراز، چنین مجموعه‌ای با این ابعاد و در این نقطه از شهر تاکنون احداث نشده است. بنابراین، این اظهارنظر شاید دقیق‌تر باشد اگر گفته شود «اولین مجموعه فرهنگی و هنری با این ویژگی‌ها و ابعاد در مرکز شیراز» خواهد بود.
درباره جزئیات پروژه، رئیس حوزه هنری استان فارس توضیح داد که این مجموعه شامل 8 سالن سینما خواهد بود که بزرگ‌ترین آن‌ها ظرفیت 500 صندلی خواهد داشت. علاوه بر این، در این مجموعه استودیوی صدا و تصویر، پلاتوهای تئاتر، نگارخانه، کتاب‌فروشی و فروشگاه محصولات فرهنگی و هنری نیز پیش‌بینی شده است. این طراحی جامع و چندمنظوره، این مجموعه را به یکی از مهم‌ترین نقاط فرهنگی شیراز تبدیل خواهد کرد.
 هدف؛ فراتر از سینما
وحید نمازی، رئیس حوزه هنری فارس، در این خصوص گفت: «هدف ما این است که این مجموعه به عنوان یک فضای فرهنگی جامع، نه‌تنها برای تماشای فیلم و نمایش تئاتر، بلکه به‌عنوان مرکزی برای برگزاری رویدادهای فرهنگی، هنری و حتی آموزشی مورداستفاده قرار گیرد.» این نگاه، نشان‌دهنده رویکردی فراگیر در ارتقای زیرساخت‌های فرهنگی و هنری شیراز است. رئیس حوزه هنری فارس همچنین تأکید کرد که هدف از این پروژه، بازسازی و احیای سینماهای قدیمی و پرطرف‌دار مرکز شهر نیست؛ بلکه در حقیقت ایجاد یک مرکز فرهنگی جامع است که سینما یکی از ارکان اصلی آن به شمار می‌آید. از این رو، این پروژه نه‌تنها به بازسازی سینماهای قدیمی و متروکه در مرکز شیراز پرداخته، بلکه هدف آن ارتقای سطح فرهنگی و هنری در تمامی ابعاد است. یکی دیگر از نکات جالب توجه در این پروژه، نحوه تأمین مالی آن است. نمازی دراین‌باره گفت: «ما هیچ نگاهی به سرمایه‌گذاری‌های تجاری نداریم. هدف ما این است که این پروژه برای عموم مردم و به ویژه برای اقشار کم‌درآمد قابل‌دسترس باشد. به همین دلیل، تمامی منابع موردنیاز برای این پروژه از طریق همکاری با شهرداری شیراز تأمین خواهد شد.» این رویکرد نشان‌دهنده‌ عزم راسخ حوزه هنری فارس برای حفظ ارزش‌های فرهنگی در برابر فشارهای اقتصادی و تجاری است. در خصوص زمان‌بندی پروژه، نمازی پیش‌بینی کرد که تکمیل این مجموعه تا دو یا سه سال دیگر به طول خواهد انجامید. در همین راستا، گفت که پس از تکمیل فاز ساختمانی، یک سال دیگر برای اضافه کردن تجهیزات و امکانات لازم نیاز خواهد بود. این مجموعه فرهنگی قرار است با رویکردی جامع، تمامی نیازهای سینمایی، تئاتری و هنری شهر شیراز را پوشش دهد.
 بازسازی سینماهای قدیمی؛ از ایران تا سعدی
در کنار این پروژه‌ها، بازسازی سینماهای قدیمی شیراز همچنان در دستور کار حوزه هنری است. به گفته نمازی، سینما ایران که از مهم‌ترین سینماهای قدیمی شیراز محسوب می‌شود، طی ماه‌های اخیر به‌طور کامل بازسازی شده و به یکی از بهترین سالن‌های سینمایی شیراز تبدیل شده است. همچنین سینما سعدی قرار است در ابتدای سال جاری برای بازسازی تعطیل شود. در این میان، پردیس سینمایی امین تارخ توانسته است در مدت‌زمان کوتاهی، مخاطبان زیادی را جذب کند. نمازی در این خصوص گفت: «پردیس سینمایی تارخ به عنوان یک پاتوق فرهنگی‌هنری در نظر گرفته شده است. این سینما نه‌تنها برای مردم محله کوزه‌گری، بلکه برای تمام شهروندان شیرازی، به محلی برای فراغت و سرگرمی تبدیل شده است.»
 چالش‌ها و پرسش‌های باقی‌مانده
در این گفت‌وگو، نمازی همچنین به مشکلات و چالش‌هایی که سینماهای شیراز با آن مواجه هستند، اشاره کرد. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، عدم دسترسی مناسب به برخی سینماها برای اقشار کم‌درآمد است. در همین راستا، خواستار تغییر قیمت بلیت‌ها متناسب با توان مالی ساکنان مناطق پایین‌شهر شد. رئیس حوزه هنری فارس همچنین گفت که این مجموعه‌ها باید در راستای تحقق اهداف فرهنگی بزرگ‌تری برای جامعه فعالیت کنند. او افزود: «این پروژه‌ها نه تنها به ارتقای سطح فرهنگی جامعه کمک می‌کنند، بلکه به تقویت هویت فرهنگی و هنری شیراز نیز خواهند انجامید.» به نظر می‌رسد که پروژه‌های سینمایی جدید در شیراز، افق‌های روشن‌تری را پیش روی شهروندان این شهر قرار می‌دهند. این پروژه‌ها با رویکردی جامع و فرهنگی، توانسته‌اند جایگزین مناسبی برای سینماهای قدیمی و متروکه باشند و شوق مردم به هنر هفتم را دوباره به این شهر بازگردانند. پروژه‌های سینمایی جدید و بازسازی سینماهای قدیمی شیراز از یک ‌سو نویدبخش تحولی بزرگ در عرصه فرهنگ و هنر هستند و از سوی دیگر، نگرانی‌هایی را برای مردم به‌دنبال دارند. با وجود آنکه وعده‌های زیادی در خصوص بهبود وضعیت سینماها داده شده، هنوز بسیاری از مسائل حل‌نشده باقی مانده‌اند. از جمله اینکه دسترسی به این مراکز فرهنگی همچنان برای برخی از اقشار جامعه دشوار است و باید راهکارهای بهتری برای حل این مشکل پیدا شود. در این میان، مسئولان باید توجه داشته باشند که وعده‌های بزرگ بدون تأمین زیرساخت‌های واقعی، ممکن است نتایج موردانتظار را به همراه نداشته باشد. تنها با ایجاد تعادل بین توسعه کیفی و توجه به نیازهای واقعی مردم می‌توان به تحقق اهداف فرهنگی این پروژه‌ها امیدوار بود.