فارس، سرزمین شعر و شکوفه، این روزها صحنه نبردی خاموش است. گل محمدی که روزگاری الهام‌بخش حافظ بود و سعدی را به ستایش واداشت، امروز در گرداب بی‌توجهی‌ها و سودجویی دلالان گرفتار شده است. به گزارش ایرنا، عطر جاودانه این گل، نه‌تنها در شعر کهن پارسی، که در رگ‌های اقتصاد محلی می‌تپد. اما کشاورزان با دستان پینه‌بسته، گلبرگ‌های امید را از شاخه‌ها می‌چینند؛ در حالی که سود حاصل از این «طلای سرخ» به جیب واسطه‌ها سرازیر می‌شود. اردیبهشت فارس با رَستنگاه‌های گل محمدی، نقشی از بهشت را بر زمین می‌کشد. دشت‌های داراب و میمند، زیر آفتاب نرم بهاری، فرشی ارغوانی از گلبرگ‌های معطر می‌گسترانند و صدای خنده‌های گلچینان، نوای زندگی را به کوهستان‌های خشک بازمی‌گرداند. اما این زیبایی رؤیایی، روی دیگری هم دارد: گل محمدی، این میراث چندصدساله، در چرخه معیوب نبود گلچین، قیمت‌های ناعادلانه و صنایع فرآوری ضعیف، هر روز پژمرده‌تر می‌شود. کشاورزان میمندی با چهره‌هایی آفتاب‌سوخته و دستانی خسته، از روزهایی می‌گویند که محصول یک‌ساله‌شان را دلالان به بهای ناچیز می‌خرند و با سودی ۲۰۰درصدی به دیگر استان‌ها می‌فروشند. گل محمدیِ فارس، که می‌توانست اقتصاد محلی را متحول کند، اکنون در سایه نبود زنجیره ارزش، به «کالایی برای قاچاق» تبدیل شده است. حتی برند این گل، که باید متعلق به زادگاهش باشد، امروز به نام کاشان در بازار می‌درخشد. در این میان، بلغارستان و ترکیه با سرمایه‌گذاری روی صنعت اسانس، سودهای کلان به جیب می‌زنند و ایران، با وجود رکورددار بودن در سطح زیر کشت، از قافله عقب مانده است. پرسش اینجاست؛ آیا گل محمدی، این نماد فراموش‌شده فرهنگ و اقتصاد فارس، پیش از آنکه آخرین غنچه‌هایش بریزد، نجات خواهد یافت؟
 استان فارس؛ نگین بی‌همتای تولید گل محمدی
در جهان گل محمدی، استان فارس به‌عنوان منحصربه‌فردترین محصول کشاورزی در سطح جهانی شناخته می‌شود. این استان با بهره‌گیری از شرایط اقلیمی ویژه، جایگاهی بی‌بدیل در عرصه کشت و تولید این گل ارزشمند دارد.بر اساس اعلام سازمان جهاد کشاورزی فارس، سطح زیرکشت گل محمدی در جهان ۳۵هزار هکتار و سهم ایران ۲۲هزار هکتار است که ۶۵ درصد از سطح زیرکشت جهان را شامل می‌شود.شهرستان داراب در استان فارس با پهنه‌ای بیش از پنج‌هزار هکتار، میزبان وسیع‌ترین دشت گل محمدی دیم جهان در روستای لایزنگان است. این منطقه به‌عنوان قطب اصلی تولید گل محمدی دیم در جهان شناخته می‌شود.
 بلغارستان پیشتاز است
با وجود کشت کمتر بلغارستان (۱۲ درصد سطح زیر کشت جهان) با سطح زیرکشت کمتر از ایران، به‌دلیل تمرکز بر تولید اسانس گل محمدی، ۸۰ برابر بیشتر از ایران سودآوری دارد! این در حالی است که ایران با دارا بودن کیفیت بالاتر گل، هنوز نتوانسته از این ظرفیت بهره‌برداری اقتصادی مطلوب کند. استان فارس با دارا بودن بزرگ‌ترین دشت‌های دیم گل محمدی جهان و کیفیت بی‌نظیر این محصول، پتانسیل تبدیل شدن به قطب اصلی اسانس‌سازی جهانی را دارد.
با این حال، نیازمند سرمایه‌گذاری در فناوری‌های فرآوری و بازاریابی هوشمند برای رقابت با کشورهایی مانند بلغارستان است. مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی فارس نیز به ایرنا گفت: رتبه نخست سطح زیر کشت گل محمدی در کشور و جهان، تولید محصول سالم و ارگانیک، سازگاری با شرایط دیم و کم‌آبی، امکان افزایش راندمان با استفاده از ژنوتیپ‌های برتر و نهال کشت بافتی، توسعه سطح زیر کشت در اراضی درجه دو، امکان کشت در اراضی شیب‌دار، افزایش غلظت اسانس در ارتفاعات بالاتر و امکان کشت دیم در مناطق با بارش ۳۵۰ میلی‌متر به بالا، از مهم‌ترین پتانسیل‌های این استان در حوزه گل محمدی است.
 گل محمدی؛ محور توسعه اکوتوریسم و اشتغال‌زایی
ابوالفضل زمانی‌فرد در ادامه با اشاره به جایگاه گردشگری به عنوان گسترده‌ترین صنعت خدماتی جهان افزود: استان فارس با دارا بودن هشت‌هزار هکتار مزارع گل محمدی، می‌تواند با بهره‌گیری از ظرفیت‌هایی نظیر مزارع ارگانیک تقویت‌کننده اکوسیستم، وجود صنایع فرآوری بدون واسطه و چشم‌انداز بی‌نظیر باغات دیم گل محمدی در ارتفاعات لایزنگان داراب، به قطب اکوتوریسم و گردشگری روستایی تبدیل شود.
وی با تأکید بر سازگاری گل محمدی با خشکی بیان کرد: ۳۰ درصد از گلستان‌های کشور به صورت دیم کشت می‌شوند و مقاومت این گیاه به شرایط نامساعد محیطی و خاکی و توجیه اقتصادی کشت در اراضی شیب‌دار، انگیزه کشاورزان برای توسعه آن را افزایش داده است.وی ادامه داد: ضرورت دارد توسعه گلستان‌ها همراه با شناسایی ژنوتیپ‌های برتر و حفظ پیوند فرآورده‌های گل محمدی با فرهنگ کشور ادامه یابد.
 راهکارهای عملیاتی برای جهش تولید
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی فارس با اشاره به راهکارهای عملیاتی برای جهش تولید گل محمدی یادآور شد: ایجاد صنایع فرآوری و کارخانه‌های اسانس‌گیری با توجه به ارزش اقتصادی بالا، ارتقای نقش دانشگاه‌ها و مراکز دانش‌بنیان در صنعت اسانس و گلاب، بازاریابی هدفمند و توسعه زنجیره‌ای محصول و ایجاد برند معتبر متناسب با ظرفیت تولید استان از جمله راهکارهاست. زمانی‌فرد با اشاره به اقدامات شاخص انجام‌شده در فارس، گفت: احداث باغ مادری گل محمدی با ژنوتیپ‌های برتر در داراب و فیروزآباد، تدوین سند توسعه گل محمدی و طرح جوان‌سازی باغات، برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی کشت بافت گیاهان دارویی با مشارکت بخش خصوصی، ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت به متقاضیان و کمک به تأمین یارانه نهال، احداث کارخانه تولید اسانس در داراب و اعزام ۳۰ کارشناس و بهره‌بردار به ترکیه برای الگوبرداری از صنایع فرآوری و مشارکت در برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های تخصصی از جمله اقدامات صورت‌گرفته است.
 چالش‌های گل محمدی به روایت کشاورزان
یکی از کشاورزان استان فارس گفت: کاشت گل محمدی نسل به نسل بین خانواده‌های ما رونق داشته است؛ اما سود حاصل از این گل با زحمات یک سال تلاش کشاورز نمی‌خواند. رفاهت بیان کرد: سال گذشته تعدادی از گل‌کاران میمند و لایزنگان به دلیل خرید پایین و نبود بازار مناسب مجبور به قطع درختچه‌های این گل‌ها در مزارع خود شدند و برخی‌ها هم عطایش را به لقایش بخشیده و از چیدن گل‌ها بر شاخه‌ها منصرف شدند. این کشاورز تأکید کرد: حتی برخی مواقع هزینه تولید بیشتر از سود حاصل از این گل برای ما کشاورزان درمی‌آید و از سوی دیگر تسهیلاتی هم به ما ارائه نمی‌شود که بتوانیم این ضررها را جبران کنیم. یکی از گل‌کاران میمند نیز گفت: بزرگ‌ترین مشکل ما کشاورزان گل محمدی (گل‌کاران) نبود نقدینگی است که بازار کاذبی برای دلالان به وجود می‌آورد. آن‌ها با قیمت بسیار ناچیز حاصل یک سال تلاش ما را می‌خرند و حدود ۲ تا سه برابر بیشتر به کارگاه‌های استحصال این گل تحویل می‌دهند. حسینی ادامه داد: باید زنجیره ارزش گل محمدی در استان ایجاد شود تا ما کشاورزان از زمان کاشت تا برداشت دلمان گرم باشد که حاصل یک سال دسترنج خود را خواهیم گرفت و محصولمان به طور هدفمند و برنامه‌ریزی‌شده کاشت و برداشت می‌شود. وی عنوان کرد: سال گذشته از کاشت گل محمدی در هر هکتار ۶۵میلیون تومان تنها برای حقوق گلچین‌ها پرداخت کردیم؛ در صورتی که کل درآمد آن یک هکتار ۵۵میلیون محاسبه شد. یکی دیگر از این کشاورزان گفت: چالش‌های توسعه گل محمدی در استان فارس شامل شرایط نامناسب جاده دسترسی به باغ‌های دیم و مناطق کوهستانی، مشکلات بازار در شرایط کنونی برای گل تر و فراورده‌های آن و عدم توسعه زنجیره ارزش محصول، عملکرد پاسین ژنوتیپ‌های فعلی گل محمدی در اکثر شهرستان‌ها، عدم وجود تجهیزات مکانیزاسیون برداشت محصول، عدم وجود برند با توجه به سطح تولید استان و نبود اجرای بسته حمایتی صادرات، افزایش هزینه‌های تولید و نوسان قیمت فروش و کمبود صنایع تولید اسانس طبیعی گل محمدی است.
 پیشنهادهایی که گل محمدی را در فارس شکوفا می‌کند
استفاده از ژنوتیپ‌های برتر گل محمدی در طرح‌های توسعه‌ای این گیاه، تولید نهال‌های کشت بافتی از ژنوتیپ‌های برتر گل محمدی به جای استفاده از سایر روش‌های تکثیری، کمک به تأمین نهاده‌های اولیه، تأمین یارانه موردنیاز طرح‌های توسعه کشت و فرآوری، تأمین تسهیلات ارزان قیمت، تأمین دستگاه‌های مکانیزه به ویژه برداشت گل، تأکید بر تولید محصول سالم و ارگانیک بر بهره‌وری از این گل مؤثر خواهد بود.همکاری در مبارزه بیولوژیک با آفات و بیماری‌های گل محمدی، برگزاری کلاس‌های آموزشی از کاشت تا فرآوری، بازاریابی و صادرات، توجه به اسانس گل محمدی به عنوان محصول اصلی این صنعت، توجه به گلاب به عنوان محصول فرعی این صنعت و تلاش در جهت ارتقای کیفیت آن، طراحی و ساخت دستگاه‌ها و ادوات لازم برای استحصال محصولات گل محمدی و سایر گیاهان اسانس‌دار، هدایت، حمایت و پشتیبانی علمی این صنعت در جهت تولید اسانس تام و گلاب با کیفیت بالا، معین و یکنواخت هم تأثیرگذار هستند. انجام آنالیزهای لازم برای اسانس تام و تهیه برگه آنالیز، همکاری در جهت یافتن بازارهای مصرف جهانی محصولات گل محمدی و ورود به آن‌ها، تأمین نقدینگی جهت واحدهای فعال در استان (تأمین سرمایه در گردش)، تأمین تسهیلات برای تجهیز و نوسازی واحدهای موجود، ایجاد برند اختصاصی گل محمدی در استان فارس، نظارت بیشتر در زمینه تولید بهداشتی، تعیین تکلیف وضعیت واحدهایی که بدون پروانه بهره‌برداری بوده و به روش سنتی تولید گلاب می‌کنند و بنیان‌گذاری صنعت عطرسازی در استان فارس نیز باید انجام شود.