کنار پیاده‌رو، مکالمه‌ای از چند دختر و پسر به گوش می‌رسد. صدای بلندشان نه، که ادبیات آن‌ها توجهم را جلب می‌کند. پسربچه 16-17ساله با لفظی رکیک، دوستش را خطاب قرار می‌دهد و دختران حاضر در جمع هم با صدای بلند می‌خندند...
این شاید دیگر به‌اندازه‌ گذشته برای‌مان عجیب و ناآشنا نباشد؛ اما همچنان سؤال‌برانگیز و ناراحت‌کننده است. دلم می‌خواهد یکی از آن‌ها را کنار بکشم و بگویم چه شد که برای‌تان عادی شد؟ 
این روزها بیشتر از هر زمان دیگری در کوچه و خیابان شاهد چنین صحنه‌هایی هستیم؛ دختران و پسرانی که با صدای بلند، بی‌هیچ شرمی، از کلمات رکیک استفاده می‌کنند. نگاه کردن به گذشته، به دوران کودکی خودمان، وقتی هنوز احترام و ادب، هرچند در قالب سنتی، در کلمات جای خود را داشت، حسرت‌بر‌انگیز است. آیا ما به‌عنوان نسل قبل، نمی‌توانیم به نسل جدید چیزی از ادب و احترام بیاموزیم؟ یا باید منتظر زمانی باشیم که این رفتار به یک هنجار اجتماعی هم بدل شود؟!
و این همان جایی است که باید نگرانی‌های جدی‌تری را مطرح کرد: مبادا روزی برسد که این رفتار کلامی به‌طور کامل برای همه جامعه عادی شود. مبادا زمانی بیاید که این زبان رکیک، این بی‌احترامی آشکار در مکالمات روزمره ما و در دنیای مجازی، دیگر نه‌تنها عجیب نباشد، بلکه همه ما به آن عادت کرده باشیم.
چرا این وضعیت به وجود آمده است؟ و چه چیزی باعث شده که جامعه ما به جایی برسد که فحاشی، به‌ویژه در میان نسل جوان و نوجوان، تبدیل به یک امر عادی شود؟ برای یافتن پاسخ این سؤالات باید به ریشه‌های فرهنگی و اجتماعی خود نگاه کنیم و ببینیم که چگونه در دنیای امروز با تغییرات سریع، بعضی از ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی‌مان دچار آسیب شده‌اند.
 مقایسه با گذشته: زبان مؤدبانه ایرانی
اگر بخواهیم نگاهی به گذشته داشته باشیم، می‌بینیم که در فرهنگ ایرانی استفاده از زبان مؤدبانه و پرهیز از کلمات رکیک، یکی از ارکان اصلی احترام به دیگران و هنجارهای اجتماعی بود. در گذشته، پدران و مادران به فرزندان خود آداب معاشرت و ادب را آموزش می‌دادند و در بسیاری از موارد، بی‌احترامی‌کردن حتی در موقعیت‌های غیررسمی نیز مورد نکوهش قاطع قرار می‌گرفت. ایرانیان به فرهنگ «شعور اجتماعی» و «احترام متقابل» می‌بالیدند؛ به‌گونه‌ای که زبان به‌عنوان یکی از ابزارهای اصلی برای حفظ نظم اجتماعی و روابط انسانی، همیشه در جهت حفظ احترام و کرامت فردی قرار داشت.
در گذشته، حتی در محافل دوستانه یا در میان جوانان، استفاده از فحش و کلمات زشت به هیچ عنوان پذیرفته نمی‌شد. حالا اما، در بسیاری از مواقع، فحاشی به بخشی از هویت و زبان عادی برخی افراد تبدیل شده است. این تغییرات به‌خصوص در محیط‌های شهری و در فضای مجازی مشهودتر است.
 فضای مجازی و تغییرات فرهنگی
شبکه‌های اجتماعی به‌ویژه در دهه‌های اخیر، تأثیر عمیقی بر زبان و رفتار افراد داشته است. در دنیای آنلاین، فحاشی و استفاده از کلمات رکیک دیگر به‌راحتی و بدون هیچ‌گونه فیلتر یا محدودیتی انجام می‌شود. به نظر می‌رسد که فضای مجازی این فرصت را برای برخی افراد فراهم کرده که به راحتی از مرزهای ادب و احترام عبور کنند و به این وسیله نوعی شهرت یا توجه جلب کنند. این امر به‌شدت بر رفتارهای اجتماعی و نحوه تعاملات در دنیای واقعی تأثیر گذاشته است.
در این فضا نه‌تنها زبان افراد در حال تغییر است، بلکه رفتارهای اجتماعی نیز به‌سرعت دچار دگرگونی شده است. جوانان، به‌ویژه در دنیای مجازی، به راحتی از کلمات توهین‌آمیز برای بیان عقاید خود استفاده می‌کنند. این شیوه‌ها به راحتی در جامعه گسترش یافته و متأسفانه این روند در دنیای واقعی نیز مشاهده می‌شود.
 بازگشت به زبان پاک
در شرایط کنونی، ما به عنوان یک ملت با تاریخ و فرهنگ غنی، باید بیش از هر زمان دیگری به فرهنگ خودمان افتخار و از آن محافظت کنیم. فرهنگ ایرانی با تأکید بر احترام به دیگران، ادب و رفتار مؤدبانه، از گذشته‌ای دور به ما آموخته که کلمات باید برای ساختن پل‌های ارتباطی بین انسان‌ها استفاده شوند؛ نه برای تخریب آن‌ها.
در دنیای امروز، بسیاری از کشورهای غربی با پیشرفت‌های اجتماعی و فرهنگی خود به‌دنبال این هستند که تمام جوامع را به الگوبرداری از خود ترغیب کنند. اما آیا در همه زمینه‌ها باید دنباله‌رو آن‌ها باشیم؟ در بسیاری از مواقع، فرهنگ‌های غربی بیشتر به فردگرایی و بی‌تفاوتی در برابر دیگران تأکید دارند؛ در حالی که فرهنگ ایرانی همواره بر احترام به جمع، حفظ هویت اجتماعی و مسئولیت فردی تأکید داشته است. در همین راستا، استفاده از زبان پاک و محترمانه باید یکی از اصول اساسی جامعه ما باشد. در دنیای مدرن، با وجود همه چالش‌ها و تأثیرات منفی فرهنگ‌های خارجی، نباید اجازه دهیم که هویت فرهنگی‌مان از دست برود. به یاد داشته باشیم که زبان همچون آینه‌ای است که شخصیت و هویت یک جامعه را به نمایش می‌گذارد و ما باید از آن برای حفظ هویت فرهنگی و اجتماعی‌مان استفاده کنیم.
 بازیابی اصول فرهنگی
استفاده از زبان ناخوشایند و فحاشی میان جوانان نه‌تنها یک بحران اجتماعی است، بلکه یک بحران فرهنگی و هویتی محسوب می‌شود که نیازمند توجه و اصلاح است. اگر می‌خواهیم از آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی در آینده جلوگیری کنیم، باید به یاد داشته باشیم که فرهنگ ایرانی با آن عظمت و زیبایی‌اش به ما آموخته که زبان را باید برای ساختن و نه تخریب استفاده کرد. تنها راه ما بازگشت به اصول فرهنگی خود و اصلاح رفتارهای نادرست است.