میثم محجوبی- گروه ورزش
روز جهانی فوتبال پایه فرصتی است برای یادآوری لزوم توجه به اصول علمی، اخلاقی و ساختارمند در تربیت فوتبالیست‌های آینده. پیشکسوت فوتبال فارس، با اشاره به مشکلات موجود، تأکید می‌کند که بدون اصلاحات بنیادین، فوتبال ایران نمی‌تواند به موفقیت‌های پایدار برسد.
۲۵ اردیبهشت‌ماه در تقویم AFC به‌عنوان «روز جهانی فوتبال پایه» نام‌گذاری شده؛ روزی برای تجلیل از نسلی که قرار است آینده فوتبال را بسازد. به همین مناسبت، سراغ محمد شفیعی رفتیم، مربی و مدیر باسابقه فوتبال پایه در شیراز که سال‌ها در حوزه آموزش، استعدادیابی و راه‌اندازی ساختارهای نوین در این زمینه فعالیت کرده است.
شفیعی که سابقه ریاست بر کمیته جوانان و استعدادیابی هیئت فوتبال استان فارس را دارد، این روزها ریاست کانون مربیان فوتبال فارس را بر عهده دارد و همچنان دغدغه‌اش، اصلاح بنیادین فوتبال از سطح پایه است.
مدرسه‌ای با شعار «اخلاق، درس، ورزش»
شروع گفت‌وگوی ما با خاطره‌ای از سال ۱۳۶۵ گره می‌خورد؛ سالی که شفیعی به‌عنوان یکی از نخستین مربیان فوتبال پایه در شیراز، اقدام به راه‌اندازی مدرسه فوتبالی کرد که شعار سه‌گانه‌اش «اخلاق، درس، ورزش» امروز هم در میان مدارس موفق دنیا جریان دارد.
او می‌گوید: «تلاش من این بود که فوتبال، صرفاً مهارت فنی نباشد. بلکه مسیری باشد برای تربیت بچه‌هایی که همزمان درسی بخوانند، اخلاق بیاموزند و به لحاظ بدنی و ذهنی رشد کنند.»
دستاوردها و بازیکنان شاخص
در میان گفته‌های شفیعی، اشاره‌هایی به چهره‌های شاخصی می‌شود که به گفته خودش بخشی از مسیر فوتبالی‌شان را مدیون سیستم‌های آموزشی طراحی‌شده توسط او بوده‌اند؛ چهره‌هایی مثل داریوش یزدانی (بازیکن سابق بایر لورکوزن آلمان)، شهریار حیاتی، احسان راستی، بهروز جلالیان و رسول حسینی که هرکدام به لیگ‌های خارجی یا تیم‌های ملی پایه راه یافته‌اند.
این نام‌ها می‌توانند گواهی باشند بر ارتباط نسبی فوتبال فارس با سطوح بین‌المللی. شفیعی می‌گوید: «ما فقط دنبال ستاره‌سازی نبودیم. هدف اصلی، ساختن بازیکنانی چندوجهی بود؛ کسانی که هم در میدان مسابقه و هم در زندگی، الگویی برای دیگران باشند.»
تجربه‌هایی ارزشمند از آلمان، بلژیک و ایتالیا
او در ادامه از دوره‌هایی می‌گوید که در آکادمی‌های بایر لورکوزن آلمان، شارلروا بلژیک، و همچنین اینتر میلان ایتالیا گذرانده است. مدرک A مربیگری از کنفدراسیون فوتبال آسیا و گواهی‌های بین‌المللی دیگر نیز در رزومه او دیده می‌شود؛ مدارکی که به قول خودش صرفاً برای قاب کردن نگرفته، بلکه محتوای آن‌ها را در مدرسه فوتبال و تمرینات روزمره وارد کرده است.
چالش‌های فوتبال پایه در فارس: از بی‌پولی تا بی‌برنامگی
وقتی بحث به وضعیت فعلی فوتبال پایه در استان فارس می‌رسد، لحن شفیعی تغییر می‌کند. او دیگر با شور و هیجان از گذشته نمی‌گوید، بلکه با واقع‌نگری از مشکلات فعلی سخن می‌گوید: «ما در استان فارس پتانسیل خیلی بالایی داریم. اما هنوز با چالش‌های جدی روبه‌رو هستیم.»
به گفته او، مهم‌ترین مشکلات امروز فوتبال پایه در استان عبارتند از:
کمبود زیرساخت مناسب برای تمرین و بازی در بسیاری از شهرها
نبود سیستم استعدادیابی حرفه‌ای و مستمر
کم‌تجربگی یا آموزش ناکافی مربیان پایه
نتیجه‌گرایی افراطی به‌جای آموزش کیفی
عدم حمایت مالی از مدارس فوتبال و تیم‌های پایه
شفیعی می‌افزاید: «تا وقتی سیستم پرورش بازیکن به‌صورت ساختاری و هماهنگ نباشد، ما هر سال چند استعداد را از دست می‌دهیم. یا به‌خاطر بی‌انگیزگی، یا به‌خاطر بی‌امکاناتی.»
پیشنهادهایی برای ساختن فردای بهتر
شفیعی معتقد است که فوتبال پایه تنها با شعار پیش نمی‌رود و تغییر نیازمند اقدامات ملموس است. او پیشنهاد می‌دهد:
تأسیس آکادمی‌های فوتبال حرفه‌ای با استانداردهای بین‌المللی در مراکز استان‌ها
برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی برای مربیان پایه، با مشارکت فیفا و AFC
تدوین یک سامانه ملی برای رصد و ثبت بازیکنان مستعد
بازنگری در روند برگزاری مسابقات پایه و حذف فشارهای نتیجه‌محور
تشویق اسپانسرها از طریق معافیت‌های مالیاتی برای سرمایه‌گذاری در فوتبال پایه
همکاری با آموزش‌و‌پرورش برای راه‌اندازی لیگ‌های مدرسه‌ای و شناسایی استعدادها از سنین پایین
او تأکید می‌کند: «شما نمی‌توانید بچه‌ای را که تازه فوتبال را شروع کرده، به‌خاطر نتیجه یک بازی کنار بگذارید. آموزش باید مقدم بر قهرمانی باشد.»
تابستان؛ فرصت یا تهدید؟
با نزدیک شدن به فصل تابستان، شفیعی نگران بی‌نظمی‌ها و هرج‌ومرجی است که مثل هر سال ممکن است مدارس فوتبال را درگیر کند. او می‌گوید: «در فصل تابستان معمولاً تعداد مدارس فوتبال زیاد می‌شود. بعضی بدون مجوز فعالیت می‌کنند، برخی مربیان بدون تخصص و مدرک جذب می‌شوند و خانواده‌ها هم اطلاع دقیقی از کیفیت کارآن‌ها ندارند.»
او راه‌حل را در نظارت دقیق‌تر هیئت فوتبال استان، ایجاد سامانه ثبت‌نام مدارس مجاز، و اطلاع‌رسانی شفاف به والدین می‌داند: «باید یک استاندارد مشخص برای همه مدارس فوتبال تعیین شود. هرکسی که یک توپ و زمین داشت، نمی‌تواند مدرسه فوتبال بزند.»
یادآوری یک نام؛ نه از سر احساس، بلکه با سند
در پایان، شفیعی از داریوش یزدانی نام می‌برد؛ ستاره‌ای که به گفته او «محصول سال‌ها کار علمی و صبورانه در باشگاه‌های مرصاد و برق شیراز بود، نه شانس یا تصادف.»
او معتقد است نام‌هایی مانند یزدانی یا حتی بازیکنان کمتر شناخته‌شده‌ای که به خارج از کشور رفته‌اند، نشان‌دهنده آن است که اگر ساختار باشد، استعداد خودش راهش را پیدا می‌کند.
۲۵ اردیبهشت، فرصتی برای تأمل
روز جهانی فوتبال پایه، برای شفیعی فقط یک مناسبت تقویمی نیست. او آن را «فرصتی برای بازنگری» می‌داند: «باید این روز را جدی بگیریم. نه فقط برای عکس گرفتن و شعار دادن، بلکه برای تغییر مسیر فوتبال ایران از پایه.»
او می‌گوید: «اگر امروز نسلی تربیت نکنیم که فوتبال را علمی، اخلاقی و اصولی یاد بگیرد، فردا فقط حسرت می‌خوریم. همین حالا هم بعضی‌ها را از دست داده‌ایم. وقت زیادی نداریم.»