میثم محجوبی- گروه گزارش
هر برنامه‌ موفقی اگر در مسیر درست نگه‌ داشته شود و امکان رشد و غنا به آن داده شود، می‌تواند از یک تجربه‌ خوشایند، به یک الگوی تربیتی پایدار تبدیل شود. اردوی آغاز فعالیت‌های تابستانی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مرکز سه شیراز دقیقاً در همین نقطه ایستاده است: نقطه‌ای که هم ثمراتش دیده شد و هم ظرفیت‌هایش برای بهتر شدن.
در یکی از روزهای اردیبهشتی، باغ شمس شیراز میزبان خانواده‌ها و کودکان عضو کانون بود؛ برنامه‌ای با رویکرد کاملاً خانواده‌محور، با حضور فعال والدین، بازی‌های گروهی، فعالیت‌های خلاقانه و فضایی سرشار از تعامل. از همان آغاز اردو، شوق بچه‌ها، لبخند والدین و هماهنگی میان تیم اجرایی، نوید یک روز پربار را می‌داد و چنین هم شد. اما مهم‌تر از برگزاری موفق، مهم است که بدانیم چطور می‌توان این الگو را گسترده‌تر، پایدارتر و حتی کاربردی‌تر کرد.
اول از همه باید به آنچه خوب پیش رفت، اشاره کرد. حضور خانواده‌ها در کنار کودکان و نوجوانان نقش بزرگی در تقویت ارتباطات میان‌نسلی ایفا کرد. این همراهی، بچه‌ها را در موقعیت‌هایی قرار داد که هم در کنار خانواده احساس امنیت کنند و هم در بستر بازی و یادگیری، استقلال و تعامل اجتماعی را تمرین کنند. بازی‌های گروهی و مسابقات، بستری برای بروز هیجان‌های مثبت، آموزش غیرمستقیم مفاهیم ارتباطی و تمرین کار گروهی بود. فعالیت‌های کاردستی با عناصر طبیعی مثل برگ و خاک، هم خلاقیت را برانگیخت، هم ذهن بچه‌ها را با طبیعت آشتی داد.
در کنار این‌ها، ناهار دسته‌جمعی و فضایی که هیچ‌کس در آن تماشاگر صرف نبود، بلکه همه مشارکت می‌کردند، ترکیبی کم‌نظیر از شادی، آموزش و تعامل به ‌وجود آورد. با این حال، همین دستاوردها اگر با نگاه توسعه‌ای دنبال شوند، می‌توانند هر بار عمیق‌تر و اثرگذارتر شوند.
پیشنهادهایی برای گسترش ابعاد مثبت اردو
گرچه فضای کلی اردو برای همه کودکان جذاب بود، اما می‌توان با طراحی بخش‌هایی مختص گروه‌های سنی مختلف، عمق یادگیری را بیشتر کرد. مثلاً کارگاه‌های جداگانه برای کودکان زیر ۷ سال یا فعالیت‌های ویژه برای نوجوانان ۱۲ تا ۱۵ سال، کمک می‌کند که هر گروه در سطح فهم و توان خود درگیر شود.
همچنین در کنار بازی و سرگرمی، شاید اختصاص دادن بخشی کوتاه از برنامه برای گفت‌و‌گوی والدین با مربیان یا دعوت از کارشناسان حوزه کودک، فرصتی مغتنم باشد تا والدین نیز در مسیر تربیتی، آگاه‌تر و هم‌مسیرتر شوند.
تصویرسازی و گزارش‌گیری از زاویه دید خود بچه‌ها یا خانواده‌ها، چه در قالب نوشتاری، چه عکس و ویدئو، هم برای مستندسازی بهتر برنامه مفید است و هم زمینه بازخوردگیری را فراهم می‌کند. چنین کاری ضمن ثبت خاطره‌ها، به بهبود برنامه‌های بعدی هم کمک می‌کند.
علاوه بر این، ایده‌ «اردو تمام شد و تمام شد» را می‌توان با چند فعالیت مکمل بعد از اردو به یک مسیر ادامه‌دار تبدیل کرد. مثلاً چالش‌های خانگی گروهی، ارسال عکس از کاردستی‌ها، یا دعوت به مشارکت در یک پروژه جمعی بعد از اردو، اثربخشی آن روز را تثبیت می‌کند.
دعوت از تسهیلگران یا مربیان باتجربه از نهادهای بیرون از کانون، می‌تواند تنوع و عمق برنامه‌ها را بیشتر کند؛ مثلاً گروه‌های بازی‌درمانی، محیط‌زیست‌محور، یا حتی هنرمندان کودک و نوجوان می‌توانند بخشی از اجراها را به عهده بگیرند.
یکی از دستاوردهای مهم این اردو، اثبات این نکته بود که وقتی خانواده در مرکز برنامه‌های پرورشی قرار بگیرد، نه‌تنها اثربخشی بالاتر می‌رود، بلکه رابطه‌ عاطفی درونی میان فرزندان و والدین هم قوام می‌یابد. بچه‌ها در کنار خانواده می‌خندند، رقابت می‌کنند، می‌سازند و یاد می‌گیرند و این تجربه در حافظه‌ احساسی‌شان ماندگار می‌شود.
همین تجربه‌ ساده می‌تواند به الگویی تبدیل شود برای برنامه‌ریزان فرهنگی در سراسر کشور؛ که نشاط، یادگیری و مشارکت خانواده را سه ضلع مثلث تربیتی خود قرار دهند. اردوی کانون پرورش فکری مرکز سه شیراز نمونه‌ای موفق از برنامه‌هایی است که هم حال بچه‌ها را خوب می‌کند، هم آینده‌شان را می‌سازد. اما چیزی که این تجربه را ارزشمندتر می‌کند، توجه به «چگونه بهتر شدن» آن است. برنامه‌هایی از این جنس اگر با دید باز، بازخورد دقیق، و طراحی پله‌ای ارتقا همراه باشند، می‌توانند پایه‌گذار یک نسل باهوش‌تر، شادتر، و اجتماعی‌تر شوند.