بازگشت به آغوش فرهنگ

در روزگار پرآشوبی که جامعه با چالش‌هایی چون فرسایش سرمایه اجتماعی، کاهش مشارکت جوانان در فرایندهای فرهنگی و شکاف‌های گفتمانی مواجه است، بازآفرینی پیوند مردم با ریشه‌های فرهنگی و معنوی، ضرورتی بنیادین و نه تزئینی است. در این میان، تجربه‌ زیسته‌ ما در شیراز در ماه‌های اخیر نشان داد که رویدادهای فرهنگی و هنری، آن‌گاه که از دل سنت برخاسته و با زبان امروز سخن بگویند، می‌توانند نقشی مؤثر در بازیابی سرمایه اجتماعی و بازگرداندن جوانان به دامن فرهنگ ایرانی-اسلامی ایفا کنند.
نوروز امسال در استان فارس، تصویری امیدبخش از این مسیر به نمایش گذاشت. حضور مردم در تخت‌جمشید و پاسارگاد، که در سال‌های گذشته با حساسیت‌هایی همراه بود، این‌بار با تدبیر فرهنگی به فرصتی برای انسجام اجتماعی تبدیل شد. مردم با آرامش، وقار و مسئولیت‌پذیری، به دیدار میراث تمدنی خود رفتند. به‌جای تقابل تاریخی، شاهد هم‌افزایی تمدنی بودیم. نگاه فرهنگی جایگزین نگاه صرفاً امنیتی شد و نتیجه‌اش، تقویت اعتماد عمومی و بازسازی حس تعلق به تاریخ و هویت ملی بود.
در ادامه، ماه رمضان شیراز نیز صحنه‌ تجربه‌ای دلنشین از پیوند دین و هنر شد. اجرای رویدادهای هنری معنوی، نمایش‌های آیینی، شب‌های شعر و محافل ادبی، در کنار برنامه‌های مذهبی، تصویری زنده و چندبُعدی از فرهنگ دینی ارائه داد. این رویدادها نشان دادند که می‌توان از ظرافت‌های زیبایی‌شناسی برای تعمیق دینداری استفاده کرد، بی‌آنکه به ابتذال یا تظاهر دینی گرفتار شد. هنر، نه‌تنها دشمن معنویت نیست، بلکه می‌تواند زبانِ دل‌نشینِ دیانت برای نسل جوان باشد.
بزرگداشت سعدی، که امسال با دقت و گستردگی بیشتری برگزار شد، یکی از نمونه‌های موفق پیوند هویت، ادبیات و اجتماع بود. از نشست‌های علمی گرفته تا برنامه‌های مردمی در سطح محله‌ها و مدارس، همه نشان داد که با سعدی می‌توان سخن امروز را گفت؛ او نه شاعر گذشته، بلکه حکیم آینده است.
هفته فرهنگی شیراز و رونمایی سمفونی رسمی این شهر نیز فصل تازه‌ای در تقویت گفت‌وگوی فرهنگی میان مردم و مدیران گشود. این رویدادها اگر با تداوم و عمق همراه شوند، می‌توانند موجب شکل‌گیری یک «حافظه فرهنگی مشترک» شوند که جامعه را از تفرق به تفاهم سوق می‌دهد.
بزرگداشت ملاصدرا نیز نشان داد که فلسفه هنوز در متن شهر نفس می‌کشد و می‌توان مخاطب امروز را با زبان خرد و تأمل، نه خطابه و شعار، به تفکر و دینداری دعوت کرد.
اکنون، در آستانه ماه محرم قرار داریم؛ ماهی که قلب دینداری شیعی در آن می‌تپد. این مناسبت، فرصتی بی‌نظیر برای بازپیوند نسل جوان با معنویت و اخلاق عاشورایی است. اما نه با تکرار کلیشه‌ها، بلکه با شنیدن صدای این نسل، با احترام به دغدغه‌ها و زبان هنری آنان. اگر محرم را به میدان تجربه‌ زیسته، به گفت‌وگوی فرهنگی و به آشتی دل‌ها با پیام عاشورا تبدیل کنیم، می‌توانیم بخشی از چالش دینداری در جامعه امروز را درمان کنیم.
فرهنگ اگر اصیل و زنده باشد، نه‌تنها سرگرم می‌کند، که معنا می‌بخشد، همبستگی می‌سازد و انسان را به خود و خدا بازمی‌گرداند. شیراز، اگر راهی که آغاز کرده ادامه دهد، می‌تواند الگوی شهری باشد که هویت، دیانت، هنر و زندگی را در‌هم‌تنیده و امید را از دل فرهنگ برمی‌آورد. در این مسیر نقش نهادهای مردمی، هنرمندان متعهد و مدیران فرهنگی تحول‌خواه، حیاتی است. آنان که به‌جای اعمال سلیقه یا تحمیل باور، به تسهیل‌گری فرهنگی می‌اندیشند و میدان را برای تنوع صداها و روایت‌ها می‌گشایند، می‌توانند بذر گفت‌وگو و همدلی را در دل جامعه بکارند. امروز بیش از هر زمان، نیازمند نگاه‌هایی هستیم که فرهنگ را نه ابزار کنترل، که امکان رهایی و رشد می‌دانند. اگر شهرهایی چون شیراز بتوانند این الگو را تثبیت و تعمیق کنند، نه‌فقط سرمایه اجتماعی بازسازی می‌شود، بلکه الگویی الهام‌بخش برای دیگر نقاط کشور پدید خواهد آمد.