شیرازنوین- گروه گردشگری
سیاوش آریا، کنشگر و پژوهشگر میراث‌فرهنگی نسبت به وضعیت بحرانی تپه‌ها و محوطه‌های تاریخی شهرستان داراب هشدار داده و از تکرار دستبردهای گسترده قاچاقچیان در این آثار باستانی خبر داد. شهرستان داراب که به دلیل دارا بودن بیش از ۳۰۰ اثر تاریخی ثبت‌شده و آثار متعدد با دیرینگی چندهزارساله، از مهم‌ترین مراکز فرهنگی و تاریخی استان فارس و ایران به شمار می‌رود، این روزها به دلیل کمبود نیروی حفاظت، امکانات ناکافی و بی‌توجهی مسئولان در معرض تخریب جدی قرار گرفته است. محوطه‌هایی که نماد فرهنگ و هویت ملی ایران زمین هستند، به حال خود رها شده و هر روز بیش از پیش در خطر نابودی قرار دارند.
شهرستان داراب که در جنوب شرقی استان فارس واقع شده و فاصله‌ای حدود ۲۴۰ کیلومتر تا شیراز دارد، به دلیل پراکنش فراوان آثار تاریخی از دوران پیش از تاریخ تا دوره ساسانی، به عنوان «ایران کوچک» شناخته می‌شود. از جمله مهم‌ترین این آثار می‌توان به شهر باستانی دارابگرد، آتشکده‌های آذرخش، رُستاق و آذرجو، سنگ‌نگاره شاهپور یکم، تپه‌های پیش از تاریخ هیربدان و زرگران، دژ ساسانی بهمن و دستکندهای روستای همت اشاره کرد که هریک گواه تمدن و فرهنگ کهن ایران هستند.
با وجود این اهمیت تاریخی، وضعیت حفاظتی این یادمان‌ها بسیار نامناسب است. یکی از دلایل اصلی این وضعیت، کمبود نیروی یگان حفاظت میراث‌فرهنگی، فقدان تجهیزات لازم و محدودیت‌های بودجه‌ای است که باعث شده تا قاچاقچیان آثار تاریخی با خیالی آسوده به تپه‌ها دستبرد بزنند و با حفاری‌های غیرمجاز، لایه‌های باستان‌شناختی را تخریب کنند.
تپه پیش از تاریخی «هیربدان» که به عنوان یکی از ارزشمندترین محوطه‌های ایلامی کشور شناخته می‌شود، بارها مورد حفاری غیرمجاز قرار گرفته و گودال‌های عمیقی در آن ایجاد شده است. متأسفانه پس از هر بار حفاری، مسئولان به‌جای جلوگیری از تخریب، تنها با خاک‌ریزی گودال‌ها، اقدام به پنهان کردن نشانه‌های دستبرد می‌کنند که این موضوع نه‌تنها باعث رفع مشکل نمی‌شود، بلکه آسیب‌ها را مخفی کرده و باعث ادامه روند تخریب می‌گردد.
وضعیت مشابهی در تپه «زرگران» دیده می‌شود که یکی دیگر از تپه‌های باستانی شاخص داراب است و قاچاقچیان با حفاری‌های غیرمجاز باعث تخریب گسترده آن شده‌اند. همچنین در تپه «عقربی ۳» و تُل «خاکستری» نیز سوداگران اموال تاریخی به‌راحتی به لایه‌های زیرین دسترسی یافته و بخش زیادی از محوطه‌ها را نابود کرده‌اند.
یکی دیگر از نگرانی‌های جدی در داراب، استفاده کشاورزان و زمین‌داران از ماشین‌آلات سنگین مانند لودر و تراکتور روی این محوطه‌هاست که حتی در برخی موارد رد لاستیک این ماشین‌آلات روی تپه‌های ثبت ملی دیده می‌شود و نشان‌دهنده بی‌توجهی شدید به حفاظت آثار تاریخی است.
سیاوش آریا با اشاره به هشدارهای مکرر خود و دیگر کارشناسان میراث‌فرهنگی به مسئولان استان و شهرستان داراب، اظهار کرد که تاکنون اقدامات لازم برای حفاظت و جلوگیری از حفاری‌های غیرمجاز صورت نگرفته و هر بار با سفرهای میدانی، وضعیت آثار را بدتر از گذشته یافته است. این موضوع نشان‌دهنده ضعف جدی در مدیریت و اجرای قوانین است و زنگ خطری بزرگ برای حفظ هویت تاریخی کشور به شمار می‌رود.
وی همچنین به اظهارات مسئولان میراث‌فرهنگی کشور اشاره کرد که از تلاش برای مقابله با قاچاقچیان و محافظت از آثار تاریخی سخن گفته‌اند؛ اما به گفته آریا، واقعیت در داراب و بسیاری از مناطق مشابه کاملاً برعکس است و قاچاقچیان با آزادی عمل کامل به تاراج میراث‌فرهنگی مشغول‌اند.
وضعیت نابسامان تپه‌ها و محوطه‌های تاریخی داراب، یادآور این است که بدون توجه جدی به حفاظت از میراث‌فرهنگی، این گنجینه‌های ارزشمند کهن به‌سرعت در حال از بین رفتن هستند. ضرورت دارد که مسئولان با اختصاص بودجه مناسب، افزایش نیروی حفاظتی و اجرای قوانین بازدارنده، هرچه سریع‌تر برای جلوگیری از این تخریب‌ها اقدام کنند. در غیر این صورت، آینده‌ای تاریک در انتظار این آثار تاریخی است و بخش مهمی از هویت فرهنگی ایران برای همیشه از دست خواهد رفت. نسل‌های آینده مستحق حفظ و پاسداری از این میراث گران‌بها هستند و حفاظت از آن وظیفه‌ای ملی و تاریخی است که نباید به تأخیر 
بیفتد.