شیرازنوین- گروه فرهنگ و هنر
در دل شیراز، جایی که تاریخ با شعر و معماری درآمیخته، مجموعه زندیه همچون نگینی بر تارک میراث ایران می‌درخشد. ارگ کریم‌خانی، بازار وکیل، مسجد وکیل و موزه پارس نه‌تنها یادگار دوران شکوه زندیه‌اند، بلکه شایسته ثبت در حافظه جهانی بشر هستند. اما بیش از یک دهه است که این آرزو در سایه یک ساختمان بلندمرتبه گرفتار شده؛ ساختمانی که نه با تاریخ هم‌خوانی دارد، نه با قانون.
هتل آسمان، با ساخت‌وساز غیرمجاز و افزودن طبقات اضافی، چشم‌انداز بصری مجموعه زندیه را مخدوش کرده و مسیر ثبت جهانی را مسدود ساخته است. در حالی که دو طبقه از این ساخت‌وساز با حکم قضایی برچیده شد، دو اشکوبه باقی‌مانده همچنان ایستاده‌اند؛ نه به احترام تاریخ، بلکه به چالش قانون.
این بن‌بست، حاصل سال‌ها تعلل، تخلف و بازی با واژگان قانونی است؛ میراث‌فرهنگی، شهرداری و مالک هتل هریک روایت خود را دارند؛ اما آنچه بی‌پناه مانده، تاریخ است. مجموعه‌ای که می‌توانست در فهرست یونسکو بدرخشد، اکنون در آرشیو خاک می‌خورد.
بیش از یک دهه است که مجموعه تاریخی زندیه در شیراز به دلیل ساخت‌وساز غیرمجاز هتل آسمان در خیابان رودکی، از ثبت جهانی در یونسکو محروم مانده است. طبقات اضافی این هتل همچون سدی بزرگ، مسیر جهانی شدن یادگارهای زندیه و ارگ کریم‌خانی را بسته‌اند.
مجموعه زندیه که شامل ارگ کریم‌خانی، دیوان‌خانه، موزه پارس، مسجد و بازار وکیل و گرمابه وکیل است، بیش از ده سال است چشم به راه ثبت جهانی مانده؛ اما کشمکش میان مالک هتل آسمان، شهرداری و میراث‌فرهنگی این مسیر را متوقف کرده است.
پژوهشگر تاریخ ایران و کنشگر میراث‌فرهنگی در این‌باره می‌گوید: هتل آسمان شیراز در خیابان رودکی با بلندمرتبه‌سازی و سرپیچی از قوانین میراث‌فرهنگی، بیش از حد مجاز ساخت و چهار اشکوبه اضافی به ساختمان خود افزوده است؛ چند سال پیش دو طبقه از این اضافه‌ساخت‌ها با دستور دادستانی برچیده شد؛ اما دو طبقه باقی‌مانده همچنان مانع ثبت جهانی مجموعه زندیه و ارگ کریم‌خانی هستند.
سیاوش آریا خاطرنشان می‌کند: مدیر هتل آسمان در گفت‌وگو با روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها مدعی شده است که پروانه ساخت را از مدیران پیشین اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان و شهرداری دریافت کرده و بر اساس قانون عمل کرده است. هرچند این موضوع پیچیدگی‌های ویژه‌ای دارد و هر نهاد بر اساس قوانین داخلی خود به آن نگاه کرده، اما بر اساس اسناد موجود در اداره میراث‌فرهنگی شیراز، مجوز ساخت در چنین متراژی صادر نشده است.
وی ادامه می‌دهد: پرونده هتل آسمان در کمیسیون ماده 5 شورای‌عالی معماری و شهرسازی بررسی شد و این کمیسیون رأی به برچیدن چهار اشکوبه اضافی صادر کرد؛ دادگستری فارس نیز این رأی را تأیید کرد و به اجرا گذاشت؛ اما اجرای کامل آن انجام نشده و دو اشکوبه اضافی همچنان سد راه ثبت جهانی ارگ کریم‌خانی و مجموعه زندیه هستند.
سیاوش آریا با توضیح درباره فرایند صدور مجوزها، یادآور می‌شود: مجوزهای ساخت هتل توسط شهرداری وقت صادر و پس از آن نقشه و طرح کلی به اداره میراث‌فرهنگی استان ارسال می‌شود. بررسی‌ها و اسناد موجود نشان می‌دهد میراث‌فرهنگی در آن زمان متراژ مجاز را بر اساس ضوابط قانونی تأیید کرده، اما مالک هتل پس از آن متراژ بیشتری ساخته و از شهرداری وقت مجوز گرفته که تخلف محسوب می‌شود. 
 تخلفات رخ‌داده 
این کنشگر میراث‌فرهنگی ادامه می‌دهد: همان زمان مدیر شهرداری منطقه توسط شهردار اسبق شیراز توبیخ شده و اسناد آن موجود است. مالک هتل با واژگان بازی می‌کند و مدعی مجوز از میراث‌فرهنگی و سایر نهادهاست و توپ را به زمین میراث‌فرهنگی می‌اندازد؛ در حالی که میراث‌فرهنگی مرجع صدور مجوز نبوده و نقشه تصویب‌شده بر اساس ضوابط قانونی درست است؛ اما تخلف توسط مالک و شهرداری وقت رخ داده است.
وی با یادآوری اینکه نماینده سازمان جهانی یونسکو در اوایل دهه ۹۰ همراه با معاون میراث‌فرهنگی وقت از ارگ کریم‌خانی بازدید کرده و به اضافه‌ساخت‌های هتل و خدشه به چشم‌انداز یادمان زندیه اعتراض کردند و خواستار رفع مشکل شدند، می‌گوید: متأسفانه مدیران و مسئولان استانی و وزارت میراث‌فرهنگی در آن زمان به‌جای رفع مشکل، پرونده ثبت جهانی ارگ کریم‌خانی را رها و بایکوت کردند و تمرکز خود را بر محور ساسانی فارس گذاشتند؛ در نتیجه ثبت جهانی بافت تاریخی و زندیه شیراز فراموش شد و چالش‌ها پس از یک دهه همچنان باقی است.
 مالک هتل آسمان حاضر به برچیدن دو اشکوبه اضافی نیست
آریا با بیان اینکه شهرداری شیراز چند سال پیش پل هوایی در چهارراه زند را به دلیل خدشه به چشم‌انداز ارگ کریمخانی برچید تا راه برای ثبت جهانی میراث زندیه هموار شود، اما مالک هتل آسمان همچنان حاضر به برچیدن دو اشکوبه اضافی نیست و با تخلف و سرپیچی از قانون، مانع ثبت جهانی شده است، تصریح می کند: دفتر ثبت جهانی مجموعه زندیه با سرپرستی میراث‌فرهنگی در شیراز تشکیل شده و مدیریت شهری و شهرداری نیز به تخلف صورت‌گرفته در هتل آسمان اذعان کرده‌اند. این پژوهشگر میراث‌فرهنگی با انتقاد از سیاست‌های جاری، تأکید می‌کند: تب ساخت هتل‌های پنج و چهارستاره در شهرهای بزرگ، به‌ویژه میان مدیران رده‌بالای کشوری و وزارت میراث‌فرهنگی، راه به جایی نخواهد برد و هیچ دشواری از مسیر توسعه گردشگری برطرف نمی‌کند. گردشگران خارجی به تجربه‌های نو و اقامتگاه‌های بوم‌گردی و خانه‌های سنتی علاقه دارند؛ نه هتل‌های چندستاره گران‌قیمت. گردشگران ایرانی نیز عمدتاً تنها در مأ‌موریت‌های کاری یا امور تشریفاتی از این هتل‌ها بهره می‌برند. آریا در پایان اظهار امیدواری کرد که جامعه هتلداران ایران و مدیران همسو، این نقد کارشناسانه را نه به‌عنوان انتقام یا ستیز، بلکه به عنوان فرصتی ارزنده برای همکاری بدانند تا بتوان مجموعه زندیه شیراز را ثبت جهانی کرد و برگ زرینی دیگر به افتخارات شهر شیراز و ایران افزود. در جهانی که ثبت میراث‌فرهنگی، اعتبار ملی می‌آفریند، زندیه شیراز هنوز پشت درهای یونسکو ایستاده است. اگر مدیران شهری و میراث‌فرهنگی به‌جای مماشات، به میراث‌داری بیندیشند و اگر هتلداران، توسعه را در هم‌زیستی با تاریخ ببینند، شاید بتوان این سد را برداشت و شیراز را به جایگاه شایسته‌اش رساند.