در حال بدرقه نسل اندیشمندان سینما هستیم. بزرگانی بی‌همتا و بی‌تکرار بی‌آنکه جایگزینی داشته باشند از میان ما می‌روند.
ناصر تقوایی هم از جرگه سینماگران مؤلف بود. او با قریحه‌ای برخاسته از استعداد ذاتی‌اش توانست سینما را با ادبیات عجین کند و نمایش آیینه‌واری از حقایق جامعه را بر پرده نقره‌ای به تصویر کشد. او گزیده‌کار بود. قبل و بعد انقلاب فیلم کم ساخت ولی خوب می‌ساخت و هریک از آثارش به‌عنوان یک مرجع معتبر برای جامع‌شناسی و فراگیری مبانی هنر هفتم قبال استناد هستند.
عادت به همکاری با چهره‌های دوست‌داشتنی سینما داشت و از ستاره‌های عامی سینما می‌توانست آقا و خانم بازیگر بسازد. این نام‌ها را مرور کنید. بهروز وثوقی، فخری خوروش، سعید راد و عزت‌اله انتظامی و بسیاری دیگر از بزرگان از همکاری با او به نیکی یاد می‌کردند.
تقوایی یک مستندساز چیره‌دست هم بود. ساخت مستندهایی با نام‌‌های «نان‌خورهای بی‌سواد»، «آرایشگاه آفتاب»، «تاکسی متر»، «بادجن» و «فروغ فرخزاد» را در کارنامه دارد. آغاز کار وی به‌عنوان مستندساز نیز به اواسط دهه ۴۰ بازمی‌گردد. ناصر تقوایی در میان کارگردانان ایرانی یک شهرت معروف دارد و آن نزدیکی وی به ادبیات است. برخی می‌گویند وی از ارنست همینگوی تأثیر پذیرفته است و درون‌مایه آثارش نیز به همینگوی شباهت بسیار دارد.
از ناصر تقوایی به‌عنوان یکی از کارگردانان تأثیرگذار در موج نو دوم سینمای ایران یاد شده است. موجی از سینمای ایران که با ادامه مسیر «خشت و آینه» در مقابل پدیده فیلم‌فارسی قدعلم کرد. نزدیکی وی به ادبیات می‌تواند یکی از دلایل قرار گرفتن نام وی در میان دیگر تأثیرگذاران در موج نو مانند مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی، علی حاتمی و امیر نادری قرار بگیرد. تقوایی همچنین سابقه نگارش هشت داستان پیوسته را با عنوان «تابستان همان سال» دارد.
ناصر تقوایی اولین فیلم سینمایی خود را در سال ۱۳۴۹ با نام «آرامش در حضور دیگران» ساخت. تقوایی از همان فیلم اول به سراغ ادبیات رفته بود. وی «آرامش در حضور دیگران» را براساس داستانی با همین نام از مجموعه داستان «واهمه‌‌های بی‌‌نام‌‌و‌نشان» از غلامحسین ساعدی جلوی دوربین برد. این فیلم سینمایی برای ۴ سال توقیف شد و سرانجام در سال ۱۳۵۲ به نمایش درآمد.
ناصر تقوایی فیلم بعدی خود را دو سال بعد با نام «نفرین» ساخت. وی در این فیلم برای اولین‌بار با جمشید مشایخی و بهروز وثوقی همکاری کرد. بازیگران جواب‌پس‌داده‌ای که در «قیصر» نیز همکاری کرده بودند. تصویربرداری فیلم سینمایی «نفرین» برعهده برخی از تصویربرداران مطرح سینمای ایران یعنی نعمت حقیقی، جمشید فرحی و عبدالله رسول‌نژاد بود.
ناصر تقوایی از سال ۱۳۵۲ تا ۱۳۶۵ فیلم نساخت. اما در سال ۱۳۶۵، فیلم سینمایی «ناخدا خورشید» را کارگردانی کرد. فیلمی که به یکی از مشهورترین فیلم‌های این کارگردان تبدیل شد. «ناخدا خورشید» اقتباسی آزاد از رمان «داشتن و نداشتن» نوشته‌ ارنست همینگوی بود. از بازیگران «ناخدا خورشید» می‌توان به داریوش ارجمند، علی نصیریان، سعید پورصمیمی، پروانه معصومی و جعفر والی اشاره کرد.
فیلم سینمایی «ناخدا خورشید» در جشنواره بین‌المللی فیلم لورکانو برنده یوزپلنگ برنزی شد. 
تقوایی پس از «ناخدا خورشید»، در سال ۱۳۶۸ فیلم سینمایی «ای ایران» را جلوی دوربین برد. تقوایی پس از ۹ سال دوری از فیلم‌سازی، «کشتی یونانی» را به عنوان یکی از قسمت‌های «قصه‌های کیش» ساخت. این فیلم سینمایی در سال ۱۹۹۹ در جشنواره کن شرکت کرد و در پنج رشته نامزد دریافت جایزه شد.
آخرین فیلمِ کامل تقوایی «کاغذ بی‌خط» محصول سال ۱۳۸۰ است. وی این فیلم را با بازی خسرو شکیبایی، هدیه تهرانی و جمشید مشایخی ساخت. مرحوم شکیبایی در مصاحبه‌ای از سخت‌گیری منحصربه‌فرد تقوایی یاد کرده است. فیلم سینمایی «کاغذ بی‌خط» در جشن خانه سینما به عنوان بهترین فیلم انتخاب شد.
تقوایی، خالق آثار ماندگاری چون دایی‌جان ناپلئون، ناخدا خورشید و آرامش در حضور دیگران، از چهره‌های شاخص و جریان‌ساز سینمای ایران بود که آثارش همواره به‌عنوان بخشی مهم از میراث‌فرهنگی و هنری کشور شناخته می‌شوند. او پس از سال‌ها خانه‌نشینی به دلیل بیماری و کهولت سن در تهران درگذشت.
تقوایی با فیلم‌سازان دیگری مانند بهرام بیضایی، مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی و علی حاتمی از پیشگامان جنبشی در سینمای ایران به ‌شمار می‌رود که مورخان بعدتر آن را موج نوی سینمای ایران نامیدند. او فیلم‌سازی مؤلف توصیف شده است. برای نوشتن به پاسداشت هجرت ابدی تقوایی باید فیلم‌هایش را با نگاهی نو به تماشا نشست.
محمود دولت‌آبادی، ناصر تقوایی را کارگردان دانا و موفقی می‌خواند و به دوره‌ای که از آن سربرآوردند اشاره کرده و می‌گوید: ما داریم تمام می‌شویم و حیف شد که شرایط اجازه نداد آدم‌هایی که در این دوره پدید آمده بودند با یکدیگر کار کنند.
علیرضا داودنژاد نوشت: ناصر تقوایی نمونه هنرمندی‌ست که با زخم‌های خود ساخت و احترام خود را به‌عنوان فردی انسانی حفظ کرد و تحت هیچ‌گونه فشاری از سلوک هنری خود دست نکشید، 
حتی اگر به نساختن فیلم منجر شد. پیکر زنده‌یاد ناصر تقوایی پس از تشییع از خانه سینما در امامزاده طاهر کرج آرام خواهد گرفت. 
علی، پسر ناصر تقوایی در پستی در صفحه مجازی اعلام کرد که پدرش بر اثر سکته قلبی درگذشته است و به وصیت پدرش اشاره کرد و گفت: او دلش می‌خواست، کسانی که در مراسم خاک‌سپاری‌اش شرکت می‌کنند، لباس سفید بپوشند و با تابوت به خاک سپرده شود.