سعیدرضا امیرآبادی- گروه گزارش
amirabadi_shznvn@yahoo.com

////اشاره:
اخبار صفحه حوادث را مرور کنیم: زورگیران در دام پلیس گرفتار شدند و کلاهبردار میلیاردی به زندان رفت؛ راز جنایت پس از بیست سال افشا شد و سوداگران مرگ به دار مجازات آویخته شدند؛ دعوای نوجوانان به قتل انجامید و سارق دوچرخه‌ها در پیشگاه قانون قرار گرفت.
اخبار صفحه حوادث همیشه هشدارآمیز هستند. با مروری بر آن‌ها می‌توان رویکردهای کلی سیاست‌گذاری در حوزه‌های پیشگیری از وقوع جرم را تدوین کرد و جامعه را در برابر آسیب‌های احتمالی مصون ساخت. اما در میان همه اخبار صفحه حوادث روزنامه‌ها، خبرهای مربوط به خودکشی نگران‌کننده‌تر از همه هستند.
پدیده خودکشی شاید قدمتی به تاریخ ظهور بشر داشته باشد و در حیات وحش نیز نشانه‌های فراوانی از آن مشاهده شده است. اگرچه نرخ خودکشی در ایران نسبت به متوسط جهانی پایین‌تر است، اما روند صعودی آن در کشور نگران‌کننده به نظر می‌رسد.
 اهمیت ترویج فرهنگ مراقبت از روان
خودکشی تابع متغیرهای فراوانی است. فرهنگ مراقبت از روح و روان هنوز در جامعه ایران آن‌چنان که باید فراگیر و نهادینه نشده و مراجعه به روان‌درمانگران به عنوان یک هنجار مثبت اجتماعی که نقش ارزنده‌ای در سلامت روان دارد، جدی گرفته نمی‌شود. البته به نظر می‌رسد دستگاه‌های مسئول و رسانه‌های ارتباط جمعی نیز تلاش چندانی در این زمینه ندارند و می‌توان گفت پدیده مذموم خودکشی به عنوان یک بحران شوم و خزنده به‌صورت زیرپوستی در حال قربانی گرفتن است.
اما در جامعه معاصر ایران شاهد سرکشی این کابوس در میان اقشاری هستیم که امید به زندگی باید در میان آن‌ها موج بزند. متأسفانه اقدام به خودکشی در اقشاری همانند دانش‌آموزان، دانشجویان، زنان خانه‌دار، نومادران، سرپرستان خانوار و بسیاری از این اقشار نگران‌کننده است؛ چراکه ثبت یک مورد خودکشی نیز به‌مثابه از دست رفتن یک سرمایه عظیم انسانی است که در سایه غفلت دیگران صورت می‌گیرد. در آموزه‌های رفیع اسلامی و فرازهای تمدنی ایرانیان، از پدیده خودکشی به‌عنوان گناهی کبیره و نابخشودنی یاد شده است و متخصصان این حوزه باید به‌صورت ویژه به این ابربحران انسانی ورود کنند.
 مهار خودکشی با درمان دارویی و روان‌درمانی
در همین زمینه، یک متخصص روان‌شناسی بالینی بر لزوم مراقبت‌‌های روان‌پزشکی مستمر تأکید کرد و نقش آن را در کاهش آمار خودکشی پراهمیت دانست. دکتر قدسیه حکیم‌ با اشاره به اختلال‌های روانی که ریسک خودکشی را افزایش می‌دهند، گفت: بسیاری از افرادی که مبتلا به افکار خودکشی هستند، دارای اختلال‌های روان‌پزشکی مانند بدبینی، افسردگی، اضطراب، اختلالات دوقطبی، اسکیزوفرنی، سوءمصرف مواد مخدر و عواملی از این دست هستند. او با بیان اینکه اختلال‌های روان‌پزشکی در صدر علل رفتار خودکشی است، افزود: درمان دارویی و روان‌درمانی در کاهش آمار خودکشی نقش مؤثری ایفا می‌کنند.
این متخصص روان‌شناسی خواستار ترویج مهارت‌های مقابله‌ای توسط کارشناسان در جامعه شد و بیان داشت: رسانه‌های ارتباط جمعی و مدیوم‌های ارتباطی در این زمینه بار سنگینی بر دوش دارند. 
دکتر حکیم‌ با اشاره به اهمیت شناسایی و درمان زودهنگام اختلال‌های روحی و روانی، بیان کرد: هرچه زودتر طیف اختلالات روحی و روانی تشخیص داده شوند، احتمال بروز خودکشی کاهش می‌یابد. وی نقش شبکه حمایتی مانند خانواده و دوستان را در کاهش خطر اقدام به خودکشی مؤثر دانست و مراجعه به متخصصان این حوزه را ضروری ارزیابی کرد.
 نرخ خودکشی ایران، پایین‌تر از سرانه جهانی
در همین راستا، یک پزشک فوق‌تخصص در پاسخ به خبرنگار شیرازنوین، گفت: نرخ خودکشی در ایران نسبت به متوسط جهانی پایین‌تر است، اما روند آن در کشور نگران‌کننده به نظر می‌رسد. دکتر کامران باقری لنکرانی اظهار داشت: در جامعه ما اقدام به خودکشی در بین زنان بیشتر رخ می‌دهد؛ اما درصد بیشتری از مردان در پی خودکشی به کام مرگ می‌روند. وی با اشاره به گزارش سازمان بهداشت جهانی اظهار داشت: بار آسیب به خود در ایران حدود یک‌ونیم درصد کاهش یافته، اما در برخی از گروه‌های خاص نظیر فعالان حوزه پزشکی، با رشد صعودی روبه‌رو هستیم که باید دلایل آن مورد کنکاش و بررسی قرار گیرد.
وزیر اسبق بهداشت گفت: امروزه به افزایش تاب‌آوری جامعه نیاز مبرمی داریم و طیف گسترده‌ای از دستگاه‌ها و نهادها با همکاری رسانه باید نسبت به این موضوع اقدام به فرهنگ‌سازی کنند. دکتر لنکرانی خواستار توجه ویژه به اقشار آسیب‌پذیر شد و اظهار داشت: نزدیک به ۱۰ درصد از بیماری‌هایی شایع میان بانوان ایرانی مربوط به افسردگی و اضطراب است که می‌تواند در مراحل بعدی به خودکشی بینجامد. به گفته این مقام مسئول، بسیاری از بیماری‌های جهان امروز نظیر سرطان‌ها، ریشه در عوامل روحی و روانی داشته و ناآرامی‌های درونی به تشدید آن‌ها منجر می‌شود.
 جامعه ایران در تمنای نشاط و شادابی
دستگاه‌های متعددی در زمینه نشاط‌افزایی و شادابی جامعه مسئولیت دارند؛ اما رویدادهایی که به ایجاد موج مثبت در جامعه منجر شود، متأسفانه انگشت‌شمار است. مدیریت شهری شیراز در این زمینه با رویکرد متفاوتی میدان‌داری می‌کند.در همین راستا، شهردار شیراز با تأکید بر اهمیت امیدآفرینی و حفظ سلامت روانی جامعه، اجرای طرح‌های نشاط‌آفرینی و امیدافزایی را ضروری برشمرد و آن را اولویت مدیریت شهری این کلان‌شهر عنوان کرد.
محمدحسن اسدی در پاسخ به شیرازنوین، با اشاره به‌ضرورت ارتقای فرهنگ شهروندی گفت: توجه به‌ سلامت اجتماعی، ایجاد نشاط و افزایش امید به زندگی برای شهروندان جزء اولویت‌های مدیریت شهری است. وی با تقدیر از اقداماتی که در راستای محرومیت‌زدایی و خدمت‌رسانی به شهروندان صورت گرفته، اظهار کرد: مدیریت شهری تمامی تلاش خود را در راستای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان با اولویت مناطق محروم به ‌کار بسته است. اسدی گفت: پروژه‌های متنوعی به‌منظور رفاه حال شهروندان و کاهش آسیب‌های اجتماعی در مناطق مختلف شهر شیراز به‌منظور تقویت زیرساخت‌های ورزشی و فرهنگی آن در دستور کار قرار گرفته که در ماه‌های آینده به بهره‌برداری خواهند رسید. شهردار منطقه ۲ شیراز نیز رویکرد نشاط‌افزایی را در اولویت‌های اصلی مدیریت شهری اعلام کرد و بیان داشت: با توسعه زیرساخت‌ها و برپایی ویژه برنامه‌های شهروندی به‌دنبال شادابی جامعه هستیم. وی از همراهی مدیریت شهری قدردانی کرد و از پیشرفت پروژه‌های عمرانی خبر داد و اظهار کرد: مدیریت شهری همواره تأکید ویژه‌ای بر رسیدگی به مناطق محروم و نشاط‌افزایی شهروندان داشته است. سیدکمال پاک‌فطرت افزود: با گسترش زیرساخت‌های فرهنگی و ورزشی، توسعه فضای سبز، پروژه‌های ایمن‌سازی و گسترش زیرساخت‌ها به‌دنبال محرومیت‌زدایی و اجرای پروژه‌ها بر اساس نیاز شهر و شهروندان هستیم و پروژه‌ها بر اساس نیاز شهر و شهروندان اجرایی می‌شوند.
 نیاز جامعه ایران به دیالوگ‌های سازنده
اگرچه نرخ خودکشی در ایران نسبت به متوسط جهانی پایین‌تر است، اما روند صعودی آن در کشور نگران‌کننده به‌نظر می‌رسد. به گفته نایب‌رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران، این پدیده نگران‌کننده سیر صعودی داشته و در حال حاضر حدود 8 نفر به‌ازای هر 100هزار نفر جمعیت اقدام به خودکشی می‌کنند. به همین دلیل باید تکنیک‌ها و آموزش‌های مراقبه‌ای به‌صورت جدی در دستور کار دستگاه‌های مسئول قرار گیرد و قبح مراجعه به کارشناسان و متخصصان روان‌پزشکی و روان‌شناسی در هم بشکند. مردم امروز جامعه ایران نیاز مبرمی به گفت‌وگو و دیالوگ‌های سازنده دارند و عوامل متعددی باعث شده است ارتباط مؤثری در کانون خانواده شکل نگیرد. شاید گرفتار آمدن در کشاکش مشکلات حاد معیشتی، زمینه‌ساز غفلت از درمان روح و روان شده و پرداختن به این موضوع از اولویت بسیاری از بیمارانی که روان آزرده‌ای دارند، خارج شده 
است.