سعیدرضا امیرآبادی - گروه گزارش
amirabadi_shznvn@yahoo.com

////اشاره:
مالیات زمینه‌ساز توزیع متوازن ثروت و عدالت اقتصادی است. اقتصاد ایران باید از درآمدهای نفتی دست‌بکشد و به‌سمت منابع پایدار حرکت کند. امروزه فروش نفت ایران با محدودیت‌های بی‌شماری روبه‌رو است و مبادله طلای سیاه با کالا، مقرون‌به‌صرفه نیست. در این اثنا، یکی از منابع پایدار درآمدی که می‌تواند نقش مهمی در تأمین نیازهای کشور داشته باشد، همانا درآمدهای حاصل از مالیات است.
در اقتصاد اسلامی، فاصله زیادی میان مالیات و تحمیل باج و خراج وجود دارد. اقتصاد اسلامی بر توزیع متوازن ثروت، خدمات و امکانات تأکید داشته و آموزه‌های زیادی پیرامون تقسیم عدالت‌محور ثروت در میان همه ارکان جامعه با اولویت حمایت از اقشار فرودست و نیازمند وجود دارد. در تاریخ سده معاصر ایران، به‌ویژه دوران قاجار، مردم موظف به تأمین هزینه‌های سنگین دربار بودند. سفرهای فرنگ، به کام پادشان قجری خوش آمده بود و فشار تأمین اعتبار به‌صورت مستقیم بر شانه‌های مردم تحمیل می‌شد؛ اما در سال‌های بعد درآمدهای نفتی از راه رسیدند و باج و خراج در مخرج مالیات تعدیل شد.
اما روزهای خوش‌نفتی، دوام چندانی نداشت و طی دهه‌های اخیر ملت بزرگ ایران متحمل تحریم‌های ناجوانمردانه‌ای شد که مانع از فروش نفت با تعرفه جهانی می‌شود. به همین دلیل رهبر معظم انقلاب از مدت‌ها قبل با نگاهی دوراندیشانه خواستار توسعه صادرات غیرنفتی و عدالت مالیاتی شدند.
شواهد اقتصادی تاریخ ایران در‌بر‌دارنده این موضوع است که بسیاری از اقشار فربه اقتصادی از پرداخت دیون قانونی طفره رفته‌اند و روند پایش‌های قانونی هم آن‌قدر دقیق و ضابطه‌مند نبوده که بتواند در برابر پول‌شویی و فرار مالیاتی آن‌ها مقاومت کند. اما با گذشت ایام، نیاز دولت‌ها به درآمدهای مالیاتی بالا گرفت و با نگاهی دقیق تر به رصد واسطه‌ها و فعالان بخش خصوصی که در فضای غیررسمی سوداگری می‌کنند، پرداخت. نتیجه کار، چنان شده که امروز طیف قابل‌ملاحظه‌ای از فعالان اقتصادی، زیرپوشش چتر مالیات قرار گرفته‌اند و عدالت مالیاتی با شیب ملایمی در حال اصلاح است. اما این روند، بنا بر مستندات میدانی و اعتراف مسئولان هنوز تا وضعیت مطلوب فاصله دارد و باید مورد بازبینی و اصلاحات قرار گیرد. گزارش روزنامه شیرازنوین را در این زمینه می‌خوانید؛
 مالیات‌های نشان‌دار در امتداد توسعه فارس
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری فارس بر نقش مؤثر طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها در توسعه زیرساخت‌های کشور تأکید کرد.
مسعود گودرزی در پاسخ به شیرازنوین، گفت: براساس طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها، مبالغی که مردم پرداخت می‌کنند مستقیماً در پروژه‌های استانی هزینه می‌شود، به‌طوری‌که مؤدیان مالیاتی احساس می‌کنند سهم آن‌ها در توسعه کشور، واقعی‌تر و ملموس‌تر است. وی با اشاره به نقش این طرح در اعتمادسازی مردم نسبت به هزینه‌کرد مالیات‌های پرداختی، یادآور شد: این رویکرد، مشارکت مستقیم مردم در انتخاب پروژه‌ها و حس تعلق و مسئولیت‌پذیری آن‌ها را تقویت می‌کند. معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری فارس تصریح کرد: بخش قابل‌توجهی از مالیات‌هایی که نشان‌دار می‌شوند در پروژه‌های زیرساختی هزینه می‌گردد که این امر نقش مهمی در تأمین منابع مالی این پروژه‌ها و توسعه و پیشرفت کشور ایفا می‌کند. گودرزی با اشاره به پروژه‌های زیرساختی و نحوه تأمین منابع مالی آن‌ها، گفت: در سال گذشته مبلغ تخصیص یافته برای این طرح حدود ۷هزار میلیارد ریال بود و امسال نیز برای ۴۰ پروژه‌ مبلغ ۱۲هزار میلیارد ریال تأمین اعتبار شده است. وی این اقدام را گامی مثبت در جهت تأمین منابع مالی برای توسعه زیرساخت‌های استان دانست و یادآور شد: نکته کلیدی در این طرح، ایجاد نوعی نظام انگیزشی است که مردم را مستقیماً در تخصیص منابع مالیاتی به پروژه‌های موردنظر خود مشارکت می‌دهد.وی تأکید کرد: این شیوه مالیات‌ستانی، باعث می‌شود مردم احساس کنند که مالیات‌های پرداختی‌شان به‌صورت مستقیم در پروژه‌هایی که خود انتخاب می‌کنند، هزینه می‌شود و در نتیجه مشارکت مردمی در تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی افزایش یافته و این امر منجر به بهبود اداره استان و تسریع در اجرای پروژه‌ها می‌گردد.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری فارس تأکید کرد: این نوع نظام مالیاتی، نه‌تنها مشارکت مستقیم مردم را در فرایند توسعه تقویت می‌کند، بلکه به ترویج فرهنگ مشارکت و اعتماد در جامعه نیز کمک می‌نماید.گودرزی با بیان اینکه اجرای طرح نشان‌دار کردن مالیات تا ‌به ‌امروز نقش مؤثری در اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام داشته است، از مؤدیان مالیاتی استان فارس خواست مالیات پرداختی خود را به ۴۰ پروژه‌ای که در حوزه‌های مختلف است اختصاص دهند تا ساخت و تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام در این حوزه‌ها تسریع شود.
 استقبال فارس از طرح نشان‌دار کردن مالیات
مدیرکل امور مالیاتی فارس هم در این زمینه اعلام کرد: در طرح نشان‌دار کردن مالیات، مؤدیان استان فارس اعتبار ۴۰ پروژه‌ی نیمه‌تمام عمرانی، آموزشی، بهداشتی و ورزشی به میزان ۷هزار میلیارد ریال را تأمین کردند. حمیدرضا منتظری در پاسخ به خبرنگار شیرازنوین، اعلام کرد: بیش از ۲۰هزار مؤدی مالیاتی در قالب فرم «تبصره ماده ۱۰۰» در اجرای طرح نشان‌دار کردن مالیات مشارکت کرده‌اند. وی با اشاره به مجموع اعتبار مورد نیاز برای ۴۰ پروژه‌ی استان‌، بیان داشت: از مجموع ۱۲هزار میلیارد ریال اعتبار مورد نیاز برای این پروژه‌های نیمه‌تمام، ۷هزار میلیارد ریال از طریق مشارکت مؤدیان در طرح نشان‌دار کردن مالیات تأمین شده است.
منتظری اظهار داشت: بیش‌ترین اقبال مؤدیان مالیاتی استان، مربوط به پروژه‌های «آموزش‌و‌پرورش و مهارتی»، «بهداشت و درمان»، «ورزشی و فرهنگی» و «عمرانی و راهسازی» بوده و مشارکت مؤدیان در این حوزه‌ها بیشتر از سایر بخش‌ها قابل‌مشاهده است. وی اضافه کرد: بیشترین مشارکت مؤدیان در استان فارس مربوط به پروژه «تکمیل بیمارستان مرودشت»بوده که 3220 مؤدی، مالیات پرداختی شان را به این پروژه اختصاص داده و در جهت تکمیل این پروژه مشارکت کرده‌اند. سایر پروژه‌های مهم شامل «تکمیل محور جهرم به لار» و «تکمیل محور فیروزآباد به شیراز» می‌باشند.
 احقاق حقوق شهروندان در مالیات‌ستانی
در همین رابطه معاون اول رئیس‌جمهور خواستار احقاق حقوق اقتصادی شهروندان شد و بر این نکته تأکید کرد که جامعه در پرداخت مالیات نباید احساس ظلم کند. محمدرضا عارف خواستار دقت عمل و بازبینی در روند مالیات‌ستانی شد و اظهار داشت: تحقق عدالت مالیاتی در کشور بسیار مهم است، زیرا در برخی موارد میزان مالیات اصناف حتی بیش از درآمد آن‌ها تعیین شده است. وی اضافه کرد: درآمد دولت از محل مالیات در سال‌های اخیر رشد داشته و جامعه نباید احساس کند مورد ظلم واقع شده است. برای این منظور باید سازوکار مشخصی برای ایجاد عدالت در پرداخت مالیات وجود داشته باشد و در این زمینه براساس معیارهای قانونی، اخلاقی و شرعی عمل شود. معاون اول رئیس‌جمهور همچنین بر لزوم فرهنگ‌سازی برای پرداخت مالیات و ساماندهی معافیت‌های مالیاتی تأکید کرد.
 بهره‌مندی اقشار  کم‌درآمد از  درآمدهای مالیاتی
در همین رابطه، رئیس سازمان امور مالیاتی کشور از سیاست‌گذاری‌های کلان به‌سمت عدالت اقتصادی با هدف حمایت از قشرهای کم‌درآمد و متوسط خبر داد. سید محمدهادی سبحانیان، خواستار مشارکت مؤدیان در پرداخت مالیات شد و اظهار داشت: 70 درصد از اصناف کشور، معادل 9میلیون و 300هزار نفر به‌صورت خودکار از پرداخت مالیات معاف شده‌اند و تمرکز سیاست‌های مالیاتی دولت بر شناسایی و مالیات‌ستانی از اقشار پردرآمد و جلوگیری از فرار مالیاتی آن‌ها است. وی تأکید کرد: تمرکز اصلی وصول مالیات بر اصناف پردرآمد است و نیمی از درآمدهای این بخش تنها از یک درصد مؤدیان پردرآمد تأمین می‌شود.
 مالیات، دغدغه بهارستان است
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی هم از دغدغه بهارستان نسبت به معافیت‌های مالیاتی حقوق‌بگیران‌، تمرکز بر هوشمندسازی و عدالت مالیاتی خبر داد. مصطفی پوردهقان گفت: مجلس و دولت بودجه ۱۴۰۴ را به‌گونه‌ای تدوین کرده‌اند که با افزایش چشمگیر معافیت‌های مالیاتی در راستای حمایت از معیشت خانوار و تخصیص منابع برای توسعه ملی برداشته شود. وی افزود: افزایش ۱۰۰درصدی معافیت مالیاتی حقوق‌بگیران و مشاغل خرد، گامی اساسی در راستای کاهش فشارهای اقتصادی بر اقشار متوسط و کم‌درآمد است. به گفته نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی، افزایش معافیت مالیاتی برای حقوق‌بگیران با سقف ماهیانه ۲۴میلیون تومان، نشان‌دهنده رویکرد عدالت‌محور دولت و مجلس در حمایت از اقشار آسیب‌پذیر است و زمینه‌ساز کاهش شکاف طبقاتی خواهد شد. این نماینده مجلس با اشاره به حمایت سیاست‌های مالیاتی از تولید، بیان داشت: در راستای تقویت صنایع مولد، نرخ مالیات تولید از ۲۵ درصد به ۲۰ درصد کاهش یافته و این امر، بستر مناسبی برای افزایش سرمایه‌گذاری و اشتغال‌زایی فراهم می‌کند. پوردهقان از عزم راسخ به‌منظور شناسایی فراریان مالیاتی با اولویت دانه‌درشت‌ها خبر داد و افزود: با استفاده از سامانه‌های هوشمند، امکان شناسایی دقیق مؤدیان کلان و افزایش شفافیت در نظام مالیاتی فراهم خواهد شد. وی همچنین به اجرای طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها اشاره کرد و افزود: این طرح، مؤدیان را قادر می‌سازد که درباره نحوه مصرف مالیات‌های پرداختی خود تصمیم‌گیری کنند. این مدل حکمرانی مالیاتی مردم‌محور، علاوه‌بر تقویت شفافیت، اعتماد عمومی را به نظام مالیاتی افزایش داده و پرداخت مالیات را به ابزاری برای توسعه ملی تبدیل خواهد کرد.
 نارضایتی‌ها از مالیات‌ستانی
بررسی‌های میدانی خبرنگار شیرازنوین نشان می‌دهد در شرایط فعلی گروهی از مؤدیان از شیوه حسابرسی مالیات رضایت ندارند. جمعی از مؤدیان به‌درستی میزان مالیات تخصیص داده شده را عادلانه نمی‌دانند و برخی دیگر هنوز به اهمیت پرداخت مالیات آنچنان که شایسته است، باور ندارند. به همین دلیل نظام اقتصادی و مالیاتی کشور راه طولانی در مسیر فرهنگ‌سازی و آموزش پیش رو دارد. در بسیاری از جوامع پیشرفته، فرهنگ پرداخت مالیات، به‌عنوان یک هنجار مثبت اجتماعی برشمرده می‌شود که زمینه ساز رشد و پیشرفت است و جامعه نقش آن را در روند توسعه و رفاه کشور حس می‌کند. طرح نشان‌دار کردن مالیات، اقدام مثبتی برای تشویق مؤدیان برای مشارکت در امور عام‌المنفعه محسوب می‌شود که نیازمند اطلاع رسانی منسجم، تبلیغات هدفمند و تحلیل کارشناسان است. در نظام اقتصادی یکی از راهکارهای توزیع متوازن ثروت به مالیات‌ستانی عدالت‌محور باز می‌گردد.