مدیرکل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور با اشاره به اجرای طرح‌های آبخیزداری و تغییر الگوی کشت در استان فارس، گفت: ما باید به ایجاد تعادل در بیلان آب در آبرفت‌ها برسیم؛ راهکار، آبخیزداری، آبخوان‌داری و تغذیه مصنوعی آبخوان‌هاست که با این روش می‌توانیم فرونشست را کنترل کنیم.
علی نیک‌عهد شنبه در گفت‌وگو با ایرنا اظهار کرد: پدیده فرونشست، پدیده‌ای غیرطبیعی و ساخته دست بشر است که به‌علت استفاده ناصحیح از منابع آب‌های زیرزمینی آبرفتی رخ داده است.
وی ادامه داد: آب‌های زیرزمینی در سه دسته آب‌های سازندهای آهکی، آب‌های آبرفتی و آب‌های ژرف تقسیم‌بندی می‌شوند و فرونشست زمین عمدتاً مختص برداشت بی‌رویه از آب‌های آبرفتی است.
این مقام مسئول توضیح داد: آب‌های زیرزمینی که در سازندهای آهکی و در دل کوه‌ها وجود دارند، از طریق چاه‌ها برداشت می‌شوند و به‌ویژه در زاگرس که به‌دلیل دارا بودن سازندهای کربناتی (کربنات کلسیم یا آهک)، باکیفیت‌ترین آب شرب را فراهم می‌کند، این نعمت در ایران فراوان یافت می‌شود؛ اما پدیده فرونشست، موضوعی مجزا و ناشی از برداشت بی‌رویه از آب‌های آبرفتی است.
 تعریف دقیق فرونشست و راه‌حل کلیدی
نیک‌عهد بیان کرد: فرونشست تعریف و شرایط خاص خود را دارد و هر شکاف، ریزش یا تخریبی در بستر زمین، فرونشست محسوب نمی‌شود.
وی چاره کار را ایجاد تعادل در بیلان آبخوان‌های آبرفتی دانست و گفت: باید کاری کنیم که آب به زمین تزریق شود؛ راهکار اصلی، آبخیزداری، آبخوان‌داری و تغذیه مصنوعی آبخوان‌هاست؛ اگر آبخوان‌ها را تغذیه کنیم، می‌توانیم پدیده فرونشست را کنترل کنیم.
 پدیده‌ای غیرقابل‌بازگشت
نیک‌عهد عنوان کرد: پدیده فرونشست، غیرقابل‌بازگشت است و تنها می‌توان آن را کنترل کرد؛ البته برای تحقق این کنترل، به زمان طولانی نیاز است.
 پایلوتی به نام دشت مرودشت
وی افزود: از نظر مطالعات فرونشست در جنوب کشور، اداره کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه، پیشگام و جلودار مطالعات تخصصی در این زمینه است. ما برنامه داریم که دشت مرودشت را به‌عنوان پایلوت مطالعه کنیم و سپس نتایج را به کل دشت‌های کشور تعمیم دهیم؛ این دشت به‌عنوان واحد پایلوت برای آغاز اقدامات پیشگیرانه در برابر فرونشست انتخاب شده است.
مدیرکل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور در توصیف دشت مرودشت، گفت: این دشت یکی از وسیع‌ترین دشت‌های استان است که هم قطب کشاورزی، تولید گندم و صیفی‌جات به‌شمار می‌رود و هم دارای بزرگ‌ترین و ارزشمندترین آثار باستانی ایران و جهان است؛ وجود رودخانه کر، به‌عنوان یکی از رودخانه‌های باستانی و سد درودزن، یکی از قدیمی‌ترین سدها، در این منطقه، آن را به نماد و شاخص یک دشت کامل تبدیل کرده است.
 مکانیسم وقوع و وضعیت کنونی در مرودشت
نیک‌عهد در تشریح مکانیسم وقوع فرونشست افزود: این پدیده معمولاً با یک شوک، مانند یک لرزه کوچک رخ می‌دهد؛ وقتی بستر آب در طول دو تا سه دهه تخلیه شود، با کوچک‌ترین شوکی، زمین فرومی‌ریزد؛ آنچه در مرودشت مشاهده شده، فرونشستی در محدوده ۲ تا حدود ۳۰ سانتی‌متر گزارش شده که خوشبختانه اکنون به‌حالت پایدار رسیده است.
 تلاش‌های در حال انجام
وی تأکید کرد: ما برای کنترل و کاهش فرونشست، در آغاز راه نیستیم؛ مطالعات خوبی انجام شده و ادارات منابع طبیعی، آبخیزداری و جهاد کشاورزی استان از سال‌ها پیش به موضوعاتی مانند الگوی کشت و آبخیزداری ورود کرده‌اند و کارهای مطلوبی در این رابطه انجام داده‌اند.
 درمان فرونشست به‌کندی کاهش وزن است
مدیرکل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور با ارائه تشبیهی، افزود: درمان فرونشست مانند کاهش وزن است؛ همان‌طور که کاهش وزن به اندازه زمانی نیاز دارد که فرد دچار اضافه‌وزن شده، بهبود فرونشست نیز به همان میزان زمان می‌برد؛ با‌توجه‌به اینکه این پدیده در دوره‌ای ۳۰ تا ۴۰ساله رخ داده، برای رسیدن به‌حالت پایدار، به ۳۰ تا ۴۰ سال مدیریت و تلاش مستمر نیاز داریم. نیک‌عهد در تکمیل این مطلب گفت: پدیده فرونشست بازگشت‌ناپذیر است؛ یعنی اگر قطعه‌ای از زمین دچار شکست و فروریزش شد، امکان بازگرداندن آن به‌حالت اولیه وجود ندارد. وی یادآور شد: اداره‌کل زمین‌شناسی جنوب کشور، چهار استان فارس، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد و هرمزگان را تحت پوشش دارد که در مجموع، ۱۴ درصد از مساحت کشور را شامل می‌شوند.