فقط نانی ‌و ‌آبی...

در روزگاری نه‌چندان دور، برنج یکی از ارکان ثابت سفره ایرانی بود؛ اما امروز، این کالای استراتژیک به نمادی از بی‌سامانی بازار، ناکارآمدی سیاست‌های وارداتی و ناتوانی در تنظیم عرضه و تقاضا تبدیل شده است. افزایش افسارگسیخته قیمت برنج، چه داخلی و چه وارداتی، نه‌تنها قدرت خرید خانوارهای متوسط و کم‌درآمد را به چالش‌کشیده، بلکه امنیت غذایی را نیز در معرض تهدید قرار داده است.
در‌حالی‌که دولت از واردات برنج پاکستانی و هندی برای تنظیم بازار خبر می‌دهد، قیمت‌ها در بازار آزاد همچنان صعودی است. برنج پاکستانی که قرار بود ناجی سفره‌ها باشد، حالا خود به کالایی لوکس تبدیل شده است. گزارش‌ها از بازار نشان می‌دهد که حتی ارقام کیفی وارداتی نیز با قیمت‌هایی عرضه می‌شوند که با درآمد ماهانه بسیاری از خانوارها هم‌خوانی ندارد. این در حالی است که برنج داخلی نیز به دلیل کاهش سطح زیر کشت، افزایش هزینه‌های تولید و ضعف در نظام توزیع، با جهش قیمتی مواجه شده است.
مشکل اما فقط گرانی نیست؛ بی‌ثباتی و نبود شفافیت در سیاست‌گذاری، بازار برنج را به میدان تاخت‌وتاز دلالان و واسطه‌ها تبدیل کرده است. نبود نظارت مؤثر، عدم شفافیت در تخصیص ارز ترجیحی، و تأخیر در ترخیص محموله‌های وارداتی، همگی به تشدید بحران دامن زده‌اند. در چنین شرایطی، نه تولیدکننده از آینده مطمئن است، نه مصرف‌کننده از قیمت فردا.
از سوی دیگر، سیاست‌های حمایتی دولت نیز بیشتر در حد شعار باقی مانده‌اند. طرح‌هایی مانند توزیع برنج از طریق شرکت بازرگانی دولتی، به دلیل کندی در اجرا و ضعف در نظارت استانی، نتوانسته‌اند تأثیر ملموسی بر بازار بگذارند. در واقع، نبود یک سامانه هوشمند و یکپارچه برای رصد موجودی، قیمت‌گذاری و توزیع، باعث‌شده که حتی برنج وارداتی با ارز ترجیحی نیز با قیمت‌های گزاف به دست مصرف‌کننده برسد.
در این میان، آنچه بیش از همه نگران‌کننده است، بی‌تفاوتی نهادهای مسئول نسبت به تبعات اجتماعی و روانی این بحران است. وقتی برنج، به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین اقلام سبد غذایی خانوار، از سفره‌ها حذف می‌شود یا با کیفیت پایین جایگزین می‌گردد، پیامد آن چیزی فراتر از یک بحران اقتصادی است؛ این یک زنگ خطر برای سلامت عمومی، امنیت غذایی و اعتماد اجتماعی است.
اکنون زمان آن رسیده که دولت با‌شجاعت، سیاست‌های ناکارآمد گذشته را بازنگری کند. شفاف‌سازی در واردات، حذف رانت‌های پنهان، حمایت واقعی از تولید داخلی، و ایجاد سازوکارهای نظارتی هوشمند، تنها بخشی از اقداماتی است که می‌تواند بازار برنج را از این بی‌سامانی نجات دهد. در غیر این صورت، برنج نیز به سرنوشت گوشت و لبنیات دچار خواهد شد: حذف تدریجی از سفره مردم.