سعیدرضا امیرآبادی - روزنامه نگار

amirabadi_shznvn@yahoo.com

برهوت، سرنوشت غم‌انگیز بسیاری از دشت‌های حاصلخیز فارس است. در گذشته‌های نزدیک استان فارس طلایه‌دار صنعت کشاورزی ایران بود و کشاورزان در پناه غفلت یا چشم‌پوشی مسئولان، به حفر چاه‌های عمیق و عمیق‌تر مبادرت ورزیدند. اینک با گذشت سه دهه، این جلگه حاصلخیز دیگر آب آشامیدنی کشاورزان را هم تأمین نمی‌کند و عمق فاجعه تا جایی بالا گرفته که چاه‌های حفرشده، تا 700 متر در قلب زمین همچون دشنه‌ای زهرآگین فرو می‌روند. قهر آسمان‌های فارس در دهه نود سبب شد اراضی مرغوب و حاصلخیز فارس به‌سرعت در مسیر کویری‌شدن قرار گرفته و در مدتی کوتاه، با فاجعه زیست‌محیطی بزرگی روبه‌رو شویم...

چنان که از آمار برمی‌آید، بیش از 4000 روستا از مجموع 8000 روستای فارس به دلیل خشکسالی خالی از سکنه شده است. متأسفانه وخامت ماجرا تا جایی است که روستاهای خالی از سکنه نه تنها از آب موردنیاز برای دامداری و کشاورزی محروم اند، بلکه اهالی شریف روستا حتی برای تأمین آب شرب نیز با مشکلات روزافزونی مواجه اند. نتیجه کار چنان شده که نیمی از روستاهای فارس از جمعیت تهی شده و اهالی زحمتکش و شریف آن، چاره ای جز مهاجرت به شهرها ندارند. آشکار است که در کلان شهرها هیچ‌ کس برای مهاجرانی که از تمکن مالی مناسب برخوردار نیستند، فرش قرمز پهن نخواهد کرد و آنها از سر اجبار، به حاشیه نشینی و شغل‌های کاذب روی می‌آورند. امروزه شیراز بیش از 300هزار حاشیه نشین دارد؛ این در حالی است که زندگی در حاشیه متروپلیس‌ها همواره قربانی گرفته است. قشر شایان توجهی از حاشیه نشینان شهر در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار می‌گیرند و در صورت بروز اندکی غفلت، به ورطه بزهکاری افتاده و در پیشگاه قانون مجازات می‌شوند. از یاد نبریم اهالی سخت کوش قریه‌های فارس مجری تأمین غله ایرانیان بوده اند و به دلیل قهر آسمان و مدیریت ناکارآمدی که آنها را از پیامدهای برداشت بی رویه آگاه نکرد، به این سرنوشت ناگوار دچار شدند.
البته تبعات منفی خشکسالی‌های سالیان اخیر فقط پیش روی روستاییان شریف فارس قرار ندارد، بلکه اقصی نقاط استان با فرونشست زمین مواجه است و خشم طبیعت، در مقیاس گسترده ای زندگی همه ایرانیان را تهدید می‌کند. آشکار است که با فرونشست زمین و ازدیاد فروچاله‌ها، زیرساخت‌های استان نیز در خطر نابودی قرار گرفته و تا چندی دیگر، شاهد شکافته شدن زمین در تخت جمشید و پاسارگاد به عنوان سرمایه‌های جهانی ایران خواهیم بود. به همین دلیل، باید اقدامات پیشگیرانه را سرعت بخشید و با پیش گرفتن تدابیر لازم، آب رفته را تا حد امکان به جوی بازگرداند.
خوشبختانه در ماه‌های اخیر در نقاط مختلف فارس بسیج گسترده ای برای مقابله با چاه‌های غیرمجاز صورت گرفته و انتظار می‌رود این رویه مثبت با شتاب بیشتری انجام شده و در زمره اقدامات مقطعی و فصلی قرار نگیرد؛ چراکه شمار چاه‌های آب فارس به تنهایی معادل 16 استان کشور است و باید این مسئله را در کنار مواردی قرار داد که امنیت کشور را به مخاطره می‌اندازد.
چنان که از اخبار برمی‌آید، در سال گذشته نزدیک به 2500 چاه غیرمجاز پر شده و 3000 چاه در نوبت پلمب هستند. با این حال، در فارس نزدیک به 90000 حلقه چاه مجاز و غیرمجاز قرار دارد که زمینه را برای ازدیاد بحران مهیا می‌سازد. به همین دلیل، انتظار می‌رود مسئولیت مقابله با خشکسالی و تبعات آن فقط بر عهده تعداد معدودی از دستگاه‌ها و نهادهای ذی ربط گذاشته نشود؛ بلکه همه نهادهای قانونی و اجرایی به همراه مردم به خطرات کویری شدن و فرونشست این سرزمین اشراف یافته و با جدیت به مقابله با آن بپردازند. متأسفانه رسانه‌های ارتباطی هم جسته و گریخته به تبلیغ شیوه درست مصرف آب می‌پردازند و نشانی از تبلیغ‌های مداوم و مستمر در دستور کار صداوسیما و نشریه‌های مکتوب و مجازی دیده نمی‌شود. البته از یاد نبریم صنایع، به مراتب سهم بیشتری در مصرف و هدررفت آب دارند و بهینه سازی ساختار سنتی و ناکارآمد آنها، از اهمیت بسزایی برخوردار است.