سعیدرضا امیرآبادی - گروه گزارش
amirabadi_shznvn@yahoo.com

اشاره:
قلب شیراز در کالبد شهر زیرزمینی می‌تپد. کارگران و کارشناسان در سرمای سوزناک زمستان و گرمای جان‌فرسای تابستان آجر روی بتون می‌گذارند تا ابرپروژه قطار شهری شیراز به پیش رود و شهرراز یک قدم به سوی آرمان‌شهر نزدیک‌تر شود.
نظریه‌پردازان از مترو به‌عنوان نمادی از متروپلیس‌های مدرن و مکانیزه یاد می‌کنند؛ پروژه‌ای که آرام‌آرام در قلب زمین به پیش تاخته و صلابت مدیریت شهری را به تصویر می‌کشد. 
امروزه چهارگوشه کلان‌شهر شیراز با پروژه قطار شهری از همیشه نزدیک‌تر است و این مگاپروژه نقش فزاینده‌ای در حمایت از اقتصاد خانوار، کاهش آلایندگی‌های محیط‌زیستی، تسهیل مبانی حمل و نقل پاک و مهم‌تر از همه عدالت اجتماعی و رفاه شهروندی دارد.
در روزهایی که گذشت، آیین افتتاح، بهره‌برداری و مسافرگیری فاز اول خط دو قطار به همت شهرداری کلان‌شهر شیراز برگزار شد. در همین زمینه نظر شهروندان را پیرامون این ابرپروژه شهری جویا شدیم.
احداث مترو به‌موازات حمل‌ونقل روان
یکی از شهروندانی که در آیین افتتاح این پروژه حضور دارد، پیرامون خط دوم قطار شهری شیراز می‌گوید: تصور می‌کنم عملیات احداث خط اول مترو شیراز نزدیک به دو دهه به طول انجامید. در آن دوران بسیاری از شاهراه‌های ارتباطی شهر مسدود شد و رفت و آمد شهروندان دچار اختلال زیادی گردید. 
امان‌اللهی با اشاره به این موضوع که طولانی شدن روند پروژه سبب شد تا از حلاوت و شیرینی آن در هنگام افتتاح کاسته شود، خاطرنشان کرد: عملیات احداث خط دوم قطار شهری شیراز بسیار سریع‌تر از خط اول صورت گرفت و با موانع کمتری در سطح شهر روبه‌رو بودیم. این امر می‌تواند به دلیل استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا باشد یا تزریق مالی خوبی طی سنوات اخیر به پروژه صورت گرفته است.
این کارشناس ارشد معماری در ادامه پرسش تأمل‌برانگیزی را مطرح می‌کند: طرح‌های مطالعاتی خط اول قطار شهری شیراز شبهاتی را بی‌جواب گذاشت. بر این باور هستم خط دو مترو که از میانرود تا کلبه سعدی امتداد دارد، ضروری‌تر از خط اول بود؛ چراکه در این محور حجم جمعیتی بیشتری ساکن هستند و با معابر تنگ و کم‌عرض‌تری روبه‌رو هستیم که بر شدت ترافیک منطقه می‌افزاید.
دستاوردهای اقتصادی در پرتو قطار شهری
به سراغ یکی دیگر از شهروندان در فلکه گاز می‌رویم. او امیدوار است رونق از دست رفته مراکز تجاری این منطقه با بازگشایی ایستگاه قطار شهری در مجاورت پارک آزادی احیا شود. علی‌پور در این زمینه می‌افزاید: ترافیک جان‌فرسای مسیرهای دسترسی به این منطقه سبب شده است تا بسیاری از شهروندان سراغی از کسبه اینجا نگیرند؛ در حالی که بهای اجناس مغازه‌ها قابل رقابت با تمامی نقاط شهر است و به‌واسطه بهره‌برداری از مترو امیدواریم این ظرفیت احیا گردد.
بانوی جوانی که در پارک آزادی مشغول ورزش است، دغدغه محیط‌زیستی دارد. او از پروژه قطار شهری به‌عنوان طرحی دوستدار محیط‌زیست یاد کرده و امیدوار است در هنگام احداث ایستگاه‌ها کمترین آسیب به طبیعت چشم‌نواز شیراز وارد شود.
رضاپور در این زمینه می‌گوید: به‌موازات احداث مترو باید فرهنگ‌سازی برای استفاده از مبانی حملو نقل عمومی و به ویژه مترو در افکار عمومی نهادینه شود. متأسفانه در سطح شهر خودروهای تک‌سرنشین به‌وفور یافت می‌شوند و این به معنای خداحافظی با هوای پاک کلان‌شهر شیراز است.
او در ادامه می‌افزاید: از مجموعه شهرداری تقاضا می‌شود تا در بهای غرفه‌های مترو برای فعالیت‌های فرهنگی تجدیدنظر کند تا به شکل پاتوقی برای دوستداران کتاب درآیند. یکی از پاکبانان شهرداری شیراز هم پیرامون قطار شهری نظر جالبی دارد؛ کاظمی می‌گوید: مردم شیراز کمتر در ایستگاه‌های مترو زباله می‌ریزند و قسمت عمده‌ای از نظافت مجموعه قطار شهری و واگن‌ها به دلیل فرهنگ‌مداری شهروندان است. 
وی افزود: این امر نشانه علاقه مردم به مترو و مفید بودن آن در زندگی روزمره است.
ناگفته‌هایی از سازندگی در قلب زمین
اما خط دوم قطار شهری شیراز کجاست؟ خط ۲ مترو شیراز از شهرک میانرود در جنوب‌غربی شیراز آغاز شده و از نزدیکی آرامگاه حافظ و آرامگاه سعدی می‌گذرد. این پروژه به طول تقریبی ۱۵ کیلومتر با ۱۳ ایستگاه از میدان شکوفه واقع در شهرک میانرود در جنوب غربی شیراز آغاز می‌شود و پس از عبور از بلوار عدالت و میدان بسیج در امتداد خیابان انقلاب به سمت میدان امام حسین(ع) و آزادی و از آنجا در امتداد غرب به شرق شیراز پس از گذر از میدان اطلسی و حافظیه به میدان گلستان ختم خواهد شد.
این طرح کلان زیرساختی در دو فاز قابل اجرا خواهد بود که فاز اول آن از میدان شکوفه تا میدان امام حسین(ع) به طول تقریبی ۱۱ کیلومتر با ایستگاه‌های شکوفه و قهرمانان واقع در شهرک میانرود، ایستگاه‌های عادل‌آباد، دولت، رحمت و امیرکبیر در بلوار عدالت و ایستگاه‌های استقلال، پانزده خرداد و امام حسین(ع) در خیابان انقلاب درحال اجراست.
در فاز دوم پروژه، ادامه مسیر به طول تقریبی ۴ کیلومتر از میدان آزادی تا میدان گلستان شامل ایستگاه‌های آزادی، اطلسی، حافظیه و گلستان تکمیل خواهد شد.
خط دوم قطار شهری شیراز با هدف تأمین دسترسی سریع و ایمن بخشی از جمعیت شهر شیراز در دستور کار شهرداری قرار گرفت که پس از انجام مطالعات و طراحی اولیه، بخشی از عملیات طرح و ساخت خط ۲ در سال 1392 شروع شد.
عریض‌ترین تونل احداث‌شده کشور در محدوده خیابان انقلاب اسلامی به عرض 27 متر قرار دارد و پیش‌بینی جابه‌جایی مسافر در خط دو برابر با 16هزار نفر ساعت در هر جهت است.
ایستگاه‌های خط ۲ در عمق متوسط ۱۷ متر از سطح زمین احداث می‌شوند که در میان آنها ایستگاه امام حسین(ع) با عمق ۳۴متری از سطح زمین به دلیل تقاطع با خط یک قطارشهری شیراز عمیق‌ترین ایستگاه است. همچنین ایستگاه‌های استقلال و پانزده خرداد نیز جزء ایستگاه‌های عمیق خط ۲ هستند و به جز ایستگاه شکوفه که تنها ایستگاه روزمینی محسوب می‌شود، سایر ایستگاه‌ها در دسته ایستگاه‌های نیمه‌عمیق یا عمیق بین ۱۵ تا ۲۲ متر قرار می‌گیرند.
ظرفیت حمل مسافر در نظر گرفته شده برای این خط معادل 16هزار نفر ساعت است که با ۲۲ رام قطار ۵واگنه و سرفاصله ۳دقیقه‌ای برای اعزام قطارها در افق طرح در نظر گرفته شده است.
فاز اول خط دوم متروی شیراز با اعتبار 3هزار میلیارد تومان توسط متخصصان ایرانی به بهره برداری رسید.
پیشتازی مترو در مؤلفه‌های زیست‌محیطی
از مشخصات فنی ابرسازه قطار شهری شیراز که عبور کنیم، به نقش ارزنده آن در مؤلفه‌های محیط‌زیستی می‌رسیم. بنا بر آمار اعلام‌شده، بیشترین عامل آلایندگی‌های محیط‌زیستی در سطح کلان‌شهر شیراز منشأ متحرک دارند و این به معنای نقش مهم خودروها در آلودگی‌های زیست‌محیطی است.
در نظر داشته باشیم جوان‌ترین ناوگان اتوبوسرانی کشور متعلق به کلان‌شهر شیراز است و این در حالیست که روند نوسازی آن در ماه‌های آتی شتاب بیشتری به خود می‌گیرد. اما انبوهی از خودروهای تک‌سرنشین یک تهدید جدی برای اقلیم پاک شیراز به حساب آمده و می‌توانند آن را با گذشت زمان به سرنوشت محیط‌زیستی کلان‌شهرهای آلوده مبتلا کنند. به همین دلیل فراگیری مترو در چهارگوشه شیراز می‌تواند نقش ارزنده ای در گسترش مبانی حمل و نقل پاک ایفا کرده و بر گره‌های ترافیکی کلان‌شهر مرهم گذارد.
تأمین اعتبار قطار شهری در تنش‌های ارزی
قطار شهری شیراز در برهه‌ای ارزش بیشتری می‌یابد که بدانیم این کلان‌پروژه با دانش رفیع کارشناسان ایرانی و به همت کارگران سخت‌کوش وطنی به سرانجام رسیده است. امروزه احداث هر کیلومتر از پروژه قطار شهری نیازمند اعتباری معادل 55 تا 60میلیون یورو است و تأمین این اعتبار در تنش‌های ارزی عملیات دشواری خواهد بود. بر اساس این گزارش، شایان ذکر است خط دوم قطار شهری شیراز با عبور از مناطق کم‌برخوردار شهر تعبیر آشکار محرومیت‌زدایی، عدالت اجتماعی، ایجاد ارزش افزوده برای مناطق کم‌برخوردار و مهم‌تر از همه رشد سرانه رفاه اجتماعی بوده و شهر شیراز، سومین حرم اهل بیت(ع) را به سوی آرمان‌شهر یک قدم نزدیک‌تر می‌کند.