اطلاعات کلی خبر
عنوان خبر :
معماری پارس، تأثیرگذار در بعد جهانی
متن کامل خبر
مریم شمالیان- شیرازنوین:
shomalianm@gmail.com
بیش از ۳هزار بازدیدکننده در بازه زمانی حدوداً یکماهه با عبور از دروازه ملل از بنای جهانی تختجمشید بازدید کردهاند و معماری ویژه دروازه ملل در کنار سایر کاخهای این بنای جهانی یکی از جاذبههایی است که توجه گردشگران خارجی را بسیار به خود جلب میکند.
سید مؤید محسننژاد، مدیرکل میراثفرهنگی فارس اخیراً از این موضوع خبر داده است که تختجمشید در صدر مقاصد بازدیدشده گردشگران خارجی قرار دارد؛ در بازه زمانی ۲۰ خرداد تا ۱۶ تیر ۱۴۰۲ بیش از ۳هزار بازدیدکننده با عبور از دروازه ملل از بنای جهانی تختجمشید بازدید کردهاند.
به گفته او، در این بازه بیش از ۱۰هزار گردشگر خارجی از آثار و بناهای تاریخی فرهنگی استان فارس بازدید کردهاند که تختجمشید بیشترین بازدیدکننده را داشته است.
این موضوع بهانهای شد تا به توصیفی از دیرینگی دروازه ملل در مجموعه جهانی تختجمشید بپردازیم؛ دروازهای که در دوران هخامنشی عظمتش نمایندگان کشورهای دیگر را حیرتزده میکرد و امروز هم همچنان مورد توجه گردشگران خارجی قرار دارد و با عبور از آن شکوه تختجمشید را نظاره کرده و تأیید میکنند.
دروازهای برای ورود به یک بنای باستانی
آذر جانعلیپور، راهنمای گردشگری تاریخی در گفتوگو با شیرازنوین، به توصیف دروازه ملل و قدمت آن میپردازد و میگوید: دروازه ملل، به واقع کاخ کوچکی با وسعت حدود 612 مترمربع است که در شمالشرقی تختجمشید قرار گرفته است و در واقع یک تالار ورودی بوده که اقوام و ملیتهای مختلف برای ورود به تختجمشید از آن عبور میکردند و همچنین زمان انتظار خود را در کاخ دروازه ملل باید سپری کرده و سپس با کسب اجازه میتوانستند وارد محوطه تختجمشید شوند و به سایر کاخها بروند.
وی ادامه میدهد: ساخت کاخ دروازه یا ملل در زمان داریوش اول آغاز شد؛ کارهای ساختوساز آن در زمان خشایارشا به انجام رسید. این کاخ از کوچکترین کاخهای تختجمشید است و شامل یک تالار با دیوارهای خشتی، 4 ستون بلند و 3 درگاه ورودی است.
جانعلیپور با اشاره به ستونهای کاخ دروازه ملل به عنوان کاملترین ستونهای باقیمانده در تختجمشید بیان میکند: این ستونها دارای بیش از 16 متر ارتفاع هستند که از سه قسمت تشکیل شدهاند؛ سرستونهایی به شکل دو گاو که پشت به پشت هم قرار دارند و بر روی ستون زانو زدهاند، زینتدهنده این ستونهاست.
او به این موضوع اشاره دارد که دروازه ملل تختجمشید دارای 3 درگاه است و ادامه میدهد: یک درگاه به عنوان ورودی اصلی در نظر گرفته شده و دو درگاه دیگر خروجی محسوب میشوند؛ نمایندگان ملل مختلف از در اصلی وارد میشدند و از درگاههای خروجی به سمت کاخ آپادانا و صد ستون حرکت میکردند؛ ارتفاع دروازههای شرقی و غربی کاخ حدود 10 متر است و با موجوداتی چون گاوهای بالدار و حیوانات انساننما تزیین شدهاند؛ درگاه جنوبی کاخ بلندتر از دو دروازه شرقی و غربی و فاقد نقش و نگار است.
استفاده از نمادهای تعقل و قدرت بهعنوان تزیینات معماری
جانعلیپور اضافه میکند: درگاه غربی کاخ دروازه ملل با دو گاو بسیار بزرگ و بالدار تزیین شده است که این دو گاو در دو طرف درگاه ساخته شدهاند. پاهای جلویی گاوها بر روی سکو قرار دارد و پاهای عقبی آن در حال حرکت طراحی شده است. این گاوها ریشی بلند و مستطیلیشکل دارند و با گلهای دوازدهپر و نیلوفر آبی تزیین شدهاند.
وی همچنین با ذکر اینکه در دو طرف دروازههای شرقی، موجوداتی افسانهای دیده میشود که به آن ابوالهول میگویند، اظهار میکند: ابوالهول سری به شکل انسان، بدنی مانند گاو و بالهایی شبیه به عقاب دارد و استفاده از چنین موجودات افسانهای نمادی بوده است که در عصر باستان بهعنوان برخورداری از زور و قدرت حیوانهای افسانهای و در همان حال تعقل انسان است که از این نمونه موجودات افسانهای در مصر باستان نیز زیاد استفاده شده است.
این راهنمای گردشگری میافزاید: با عبور از درگاه غربی کاخ، وارد تنها تالار کاخ دروازه ملل میشوید که این تالار 612.5 مترمربع مساحت دارد و دیوارهای تالار با کاشیهایی به رنگ آبی، سبز و نارنجی تزیین شده و روی آن نقشهایی از گلهای دوازدهپر و ردیفهایی از نخل داشته و دورتادور تالار سکوهایی برای نشستن مهمانان تعبیه شده است.
او سه کتیبهای را که بر دروازه ملل نقش بسته است، از اسناد تاریخی معتبری میداند که همچنان بر این دیوار و در کنار ستونهای بلند دروازه ملل خودنمایی میکند و میگوید: روی دیواره کناری درگاهها، 3 کتیبه با 3 زبان مختلف دیده میشود؛ نخستین کتیبه به زبان بابلی، دومین کتیبه به زبان پارسی باستان و سومین کتیبه به زبان عیلامی است که در آن نام خشایارشا بهعنوان پسر داریوش و سازنده این بنا آمده است.
جاذبه جهانی و اثرپذیر
جانعلیپور با اشاره به اینکه دروازه ملل بسیار موردتوجه گردشگران خارجی در بازدید از اماکن گردشگری قرار دارد، بیان میکند: عظمت و بلندی ستونها که گویای معماری فوقالعاده عصر هخامنشی است، همواره موجب حیرت گردشگران خارجی شده و هیبت این بنای باشکوه آنها را تحتتأثیر قرار میدهد.
او تصریح میکند: به دلیل ویژگیهای خاص معماری و تاریخ کهن تختجمشید که به ثبت جهانی رسیده، این بنای ارزشمند همواره پربازدیدکنندهترین مکان در استان فارس بوده که بهویژه در ایام نوروز گردشگران فراوانی را از سراسر جهان به خود فرامیخواند.
این راهنمای گردشگری با اشاره به اثرگذاری معماری تختجمشید بر دوران پس از هخامنشی نیز اظهار میکند: تختجمشید نه فقط یکی از پایتختهای دوره هخامنشیان و مرکزی تشریفاتی، اداری و اقتصادی به شمار میرفته، بلکه الگویی برای هنر ملتهای بعدی هم شد؛ بعدها در شهر باستانی اصطخر و نقش رستم به تقلید از پارسه آثاری به وجود آوردند؛ پادشاهان فارس از تختجمشید برای آزادی از سلطه مقدونیان الهام میگرفتند و ساسانیان هم به پارسه احترام میگذاشتند؛ معماران و هنرمندان دوره ساسانی از تزیینات و ویژگیهای هنری و معماری تختجمشید الگوبرداری کردهاند؛ به عنوان مثال در درگاههای فیروزآباد، پلکان کنگاور، نقش هدیهپردازان و نجبا در سنگتراشی شاپور یکم در بیشاپور، سرستونهای سنگی کاخی در بیشاپور و شیار ستونهای گچی شیز (تخت سلیمان آذربایجان).
او میگوید: اینگونه تقلید به خارج از کشور ایران هم رسوخ کرده و حتی در تزیینات و طرحهای آکروپل آتن هم مشخص است؛ تأثیر مستقیم ستونها و تزیینات تختجمشید بر هنر هند و بلخ در دوره یونانگرایی نیز مشهود است و حتی مظهر مردم و دولت هند، یعنی ستون سَرْنات نیز تقلیدی از ستونهای تختجمشید است.