سعیدرضا امیرآبادی- گروه گزارش
amirabadi_shznvn@yahoo.com

///اشاره: 
پایبندی به قانون همواره راهگشاست. الگوی کشت بر اساس شاخصه‌هایی نظیر اقلیم، امنیت غذایی و ذخایر آبی و کیفیت خاک تنظیم می‌شود و هرگونه اقدام خودسرانه به ضرر و زیان کشاورزان و هدررفت منابع خواهد بود. در نظر داشته باشیم که کشاورزان در زمره شریف‌ترین و زحمت‌کش‌ترین اقشار تولیدگر جامعه محسوب می‌شوند که سکان امنیت غذایی را در دست داشته و محصولات تولیدی آنان ارتباط مستقیمی با سرانه سلامت جامعه دارد. به همین دلیل باید ارتباط مستقیم و متداومی میان کشاورزان و دستگاه‌های اجرایی و کارشناسی برقرار باشد تا بدین‌وسیله میزان بهره‌وری، حفظ منابع و معیشت کشاورزان به همراه سلامت عمومی جامعه در وضعیت مطلوبی قرار گیرد. طرح الگوی کشت برنامه‌‌ای است که به کشاورزان کشور توصیه می‌کند که چه محصولی را در کجا و به چه میزان بکارند و پیش‌بینی شده که این ایده تحول بزرگی در تولیدات کشاورزی ایجاد کند؛ اما با توجه به چالش‌های پیش‌ روی این طرح باید دید که تا چه اندازه می‌توان به ‌آن جامه عمل پوشاند؛ آن هم در استانی که با وجود ظرفیت بالایی که در بخش کشاورزی دارد، با بحران‌ شدید کم‌آبی و خشک‌سالی مواجه است و نیاز مبرمی به اجرای چنین طرحی برای برون‌رفت از این بحران دارد. در همین زمینه گروه گزارش شیرازنوین، نگاهی به اهمیت قانون‌مداری در حوزه کشاورزی و اصلاح الگوی کشت دارد.
اهمیت بدرقه کشت‌های غرقابی
اهمیت رعایت الگوی کشت تا جایی است که استاندار فارس بر آن تأکید چندباره داشته است. محمدهادی ایمانیه در این زمینه گفت: هنوز شاهد‌یم که ‌برخی محصولات پرآب‌بر مانند برنج توسط کشاورزان به شیوه آبیاری غرقابی کاشت می‌شود که با توجه به وضعیت آبی استان، ضرورت دارد که کشت برنج در برخی مناطق به سرعت ممنوع شده و در مقابل و برای جلوگیری از وارد آمدن ضرر و زیان به کشاورزان، باید کشت‌های جایگزین دارای ارزش افزوده بالا را به آن‌ها معرفی کنیم. وی با ارائه راهکاری در این زمینه افزود: گیاهان دارویی با توجه به ارزش افزوده و سودی که برای کشاورز می‌تواند داشته باشد، جایگزین مناسبی برای کشت برنج و دیگر محصولات پرآب‌بر است و در کنار این اگر قرارداد خرید محصولات هم با کشاورزان منعقد شود، قطعاً استقبال خواهند کرد.
حمایت قانونی از بخش کشاورزی
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان فارس با اشاره به اهمیت اجرای الگوی کشت، بر این نکته تأکید می‌کند که در بحث الگوی کشت عوامل بازدارنده نداریم. مجتبی دهقان‌پور افزود: در بحث الگوی کشت ۲ رویکرد ایجابی و سلبی دنبال می‌شود؛ رویکرد ایجابی در حال تبیین است و اقدامات خوبی صورت گرفته، اما در بحث رویکرد سلبی دچار ضعف هستیم و ضعف ما هم نشئت گرفته از قوانین بالادستی است؛ چراکه ابزارهای قانونی تنبیهی و تشویقی در اختیار جهاد کشاورزی نیست.به گفته وی، در الگوی کشت باید سیاست‌های جبرانی در نظر گرفته شود؛ به عنوان مثال وقتی کشاورز ما در کشت جایگزین با کشت معمول منطقه دچار ضرر و زیان می‌شود، خسارت وارده باید جبران شود.
ریشه‌یابی بحران در کامفیروز
در پی انتشار فیلمی مبنی بر بالا آمدن آب سد درودزن و آب‌گرفتگی شالیزارها و خسارت به شلتوک‌کاران، روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای فارس با بیان اینکه هدف از رهاسازی کمک به تولید برق در کشور است، اعلام کرد: بخشی از محصولات شلتوک که با آب‌گرفتگی اراضی بستر دریاچه سد درودزن دچار خسارت شده‌اند، به‌صورت غیرقانونی و با تجاوز به بستر دریاچه کاشته شده است. روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای فارس در این باره اعلام کرد: با توجه به تکلیف وزارت نیرو در خصوص تولید برق با هدف مدیریت مصرف در پیک تابستان، شرکت آب منطقه‌ای ملزم به رهاسازی میزان ۲۶ مترمکعب در ثانیه از ذخیره آب پشت سد ملاصدرا و در بالادست سد درودزن شده است. بر این اساس یکی از نیروگاه‌های سد به‌صورت تمام‌وقت در مدار قرار گرفته و به میزان ۴۶ مگاوات در ساعت برق تولید می‌کند. از آنجا که آب رهاشده از سد ملاصدرا به ذخیره سد درودزن افزوده می‌شود، تراز آب دریاچه درودزن مقداری بالا آمده و اراضی تملک شده بستر دریاچه سد درودزن که به‌طور غیرمجاز توسط کشاورزان زیر کشت برنج رفته است را به میزانی در بر می‌گیرد. روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای فارس ادامه داد: هدف از رهاسازی آب کمک به تولید برق کشور است. اراضی بستر دریاچه سد درودزن که از سالیان دور در تملک وزارت نیرو و دولت جمهوری اسلامی قرار گرفته است، توسط زارعان به صورت غیرقانونی کشت شده است. گفتنی است فیلمی مبنی بر آب‌گرفتگی شالیزارهای واقع در اراضی پیرامون دریاچه سد درودزن در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است؛ تصاویر این فیلم حاکی از آن است که کشاورزان به دلیل بالا آمدن آب سد درودزن و آب‌گرفتگی شالیزارها مجبور به برداشت زودتر از موعد برنج شده‌اند.
تضمین منابع با اجرای الگوی کشت
توجه داشته باشیم که الگوی کشت مناسب می‌تواند امنیت غذایی و پایداری تولید را تضمین کند و سبب حفظ منابع طبیعی شود. در همین راستا یکی از مهم‌ترین سیاست‌های دولت سیزدهم برای مدیریت یکپارچه تولید در عرصه کشاورزی با افق هدفمند کردن تولید و مدیریت منابع آب، بحث تغییر الگوی کشت است.تعیین الگوی بهینه کشت از چند دهه گذشته در قوانین بسیاری مورد تأکید قرار گرفته، اما به دلایل متعدد از جمله مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاست‌گذاری متناقض در زمان‏‌های مختلف به طور کامل اجرایی نشده و عدم پیش‌‌‏بینی ضمانت اجرایی در راهکارها و قوانین و مقررات مصوب هم از دیگر عوامل اجرایی نشدن این طرح در سال‌های گذشته به شمار می‌رود. در نهایت این طرح پس از سال‌ها پژوهش در سال گذشته توسط دولت سیزدهم رونمایی و برای سال زراعی جاری به کشاورزان کشور ابلاغ شد؛ طرحی که به گفته کارشناسان اگر به خوبی اجرا شود، می‌تواند در دوران خشک‌سالی کمک شایانی به تولید انبوه محصولات کشاورزی کند. در برنامه کلی وزارت جهاد کشاورزی آمده است الگوی صحیح کشت، برنامه‌‌ای برای مدیریت مکانی کشت گیاهان زراعی است که طرح این الگو با توجه به شرایط اکوفیزیولوژیکی و مسائل اقتصادی و اجتماعی تدوین می‌شود. در استان فارس نیز به دلیل تغییر اقلیم و استمرار خشک‌سالی‌‌ها در شرایط کنونی اجرای الگوی کشت برای استمرار کشاورزی از اهمیت بسیاری برخوردار است. پیگیری برای اجرای الگوی کشت در فارس در حالیست که بسیاری از کشاورزان در شهرستان‌های این استان هنوز هم بدون در نظر گرفتن موقعیت اقلیمی و شرایط آب و هوایی در منطقه خود اقدام به کشت محصولاتی می‌کنند که این کار در نهایت منجر به از بین رفتن منابع آبی و خاکی می‌شود؛ اتفاقی که برای کشت غیرمجاز در کامفیروز رخ داد و هدررفت منابع آبی، خاکی و معیشتی شالیکاران غیرمجاز را به‌همراه داشت، مثال بارزی بر این ادعاست.