مریم شمالیان- شیرازنوین:
shomalianm@gmail.com

خانواده همواره در جوامع مختلف دارای جایگاه و ارزش ویژه‌ای است و در واقع مثال یک جامعه کوچک است که به اصول و ارزش‌های فرهنگی خاصی برای بقای خود نیاز دارد.
خانواده‌های کشور ایرانی- اسلامی ما که دارای ارزش‌ها و فرهنگ و آداب و رسوم غنی است، باید از این فرهنگ و معنویت بهره‌مند شوند و در ابتدای امر با آن به خوبی آشنا شوند. وقتی یک خانواده بر اساس فرهنگ و رسوم جامعه خود شکل بگیرد، به تبع آن مشکلات فرهنگی و اجتماعی در جامعه کاهش خواهند یافت و شاهد ثبات و آرامش خانواده و جامعه خواهیم بود.
تعالی خانواده از مباحثی است که همواره در کشور ما بر آن تأکید شده است و به همین دلیل طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده در 50 ماده توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی با هدف افزایش جمعیت و تشویق جوانان به ازدواج و فرزندآوری تهیه شده و توسط 50 نماینده به امضا رسیده است.
 توجه ویژه به جوانی جمعیت در طرح «خانواده متعالی»
در طرح «خانواده متعالی»، به مسئله جوانی جمعیت به عنوان یک مسئله‌ بنیادین در امر سیاست‌گذاری و آینده‌نگری توجه ویژه شده است؛ ایران از دهه 1320 تاکنون 2 بار در سال‌های 1346 (به دلیل مهار تدریجی، مرگ و میر و دارا بودن باروری طبیعی کنترل نشده) و 1368 (به دلیل نیاز به فرصت برای ترمیم بعد از جنگ)، سیاست کنترل را در راستای تعدیل آهنگ رشد جمعیت تجربه کرده است.
در حال حاضر نگرش‌های مختلف به جمعیت ایران و افزایش یا کاهش میزان رشد سالانه آن، بُعد تازه‌ای یافته و به دلیل اهمیتی که به ویژه برای آینده دارد، مورد توجه محافل علمی و اجرایی قرار گرفته است؛ واقعیت این است که بر اساس مطالعات انجام شده و اطلاعات سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390، میزان باروری کل در کشور به کمتر از 2.1 فرزند به ازای هر زن کاهش یافته است.
طبق مطالعات جمعیت شناسی و دیدگاه‌های جمعیت شناسان در صورت تداوم روند فعلی باروری، رشد جمعیت کشور در حدود سال‌های 1415 تا 1420 به صفر خواهد رسید؛ بدین ترتیب رشد جمعیت منفی شده و ساختار جمعیت در 20 سال آینده به سمت سالخوردگی خواهد رفت.
یک نکته دیگر اینکه از نظر متخصصان جمعیت‌شناسی در حال حاضر کشور ما در شرایط فقر جمعیتی نیست و در عین حال ایران از سال 1385 وارد فاز پنجره جمعیتی شده که این پنجره حدود 4 دهه باز می‌ماند و حدوداً در سال 1425 بسته می‌شود. بر این اساس باز بودن این پنجره برای اقتصاد و توسعه کشور ما یک فرصت طلایی است و در صورت فراهم‌سازی امکانات حمایتی برای جوانان (ازدواج، اشتغال، مسکن مناسب و...) می‌توانیم بهره لازم را در مسیر رشد اقتصادی و توسعه ببریم؛ بنابراین ضرورت تدوین سیاست‌های جمعیتی امری کاملاً ضروری به شمار می‌رود. البته سیاست‌های جمعیتی، فقط بحث‌های کنترل موالید را در بر نمی‌گیرد و مستلزم نگاه جامع‌تر به مباحثی همچون اشتغال، نظام آموزشی، مسائل فرهنگی، آمایش سرزمین و... است.
 مطرح‌شدن طرح خانواده متعالی در سفر رئیس‌جمهور به فارس
نماینده ولی‌فقیه در استان فارس در نشست‌های مختلف و خطبه‌های نمازجمعه شیراز بر اجرای طرح خانواده متعالی در استان فارس تأکید داشته است؛ وی طرح خانواده متعالی را یک قسمت از تحول فرهنگی می‌داند.
آیت‌الله لطف‌الله دژکام در این خصوص خواستار مطرح شدن این طرح و حمایت مالی از آن در سفر پیش روی ریاست‌جمهوری به شهر شیراز شده و می‌گوید: نباید از ابعاد اجتماعی و فرهنگی مسائل غافل شویم و موضوع طرح خانواده متعالی کاملاً فرهنگی و اجتماعی است که نیاز به توجه ویژه دارد.
وی با تأکید بر اینکه استان فارس نخستین استان کشور در خصوص آماده کردن طرح خانواده متعالی است، ادامه می‌دهد: حدود 3 سال از مطرح شدن این طرح در استان ما می‌گذرد و لازم است امکانات اجرای این طرح تأمین شوند؛ برای همین باید این طرح با هدف تحکیم بنیان خانواده در سفر رئیس‌جمهور به استان مورد تأکید و پیگیری قرار بگیرد. امام‌جمعه شیراز در سخنان اخیر خود همچنین در خصوص این طرح بر این مهم تأکید داشته است که نباید شاهد این امر باشیم که حرفی در شیراز در این رابطه زده شود، اما عمل کردن به آن در جای دیگری صورت بگیرد. لازم است تا در عمل و اجرای طرح خانواده متعالی هم از سایر استان‌ها جلو باشیم، چون تولید این طرح در شیراز بوده است.
آیت‌الله دژکام در مورد اینکه بنیان خانواده در کشور مورد هجوم دشمنان اسلام و نظام اسلامی قرار گرفته نیز بیان می‌کند: خانواده نخستین مکانی است که فرزندان می‌توانند با آموزه‌های دینی و ارزش‌های اسلامی آشنا شوند؛ برای همین هم دشمن آن را هدف هجمه‌های خود قرار داده است.
او می‌افزاید: در دین اسلام به بنیان خانواده توجه ویژه می‌شود و مدیران ما هم باید در مسئله خانواده با انجام اقدامات لازم و مؤثر در سطح جامعه در این حوزه به تحکیم بنیان خانواده کمک کنند و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این میان نقش مؤثر و کارآمدی دارد.
 سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی فارس در حوزه طرح جوانی جمعیت مشارکت کنند
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز در قرارگاه جوانی جمعیت دانشگاه که اخیراً برگزار شده بود، در این خصوص بر اجرای اقدامات عملیاتی در راستای جوانی جمعیت، با برداشتن گام‌های مؤثر و بهره‌گیری از امکانات موجود تأکید نموده است.
دکتر سید وحید حسینی مشارکت دیگر سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی استان در حوزه جوانی جمعیت را بسیار مؤثر خواند و عنوان کرد: راهکارهای توسعه خدمات در این حوزه از اولویت‌های مسئولان مجموعه سلامت است.
معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه نیز در این نشست با ارائه گزارشی از اقدامات کمیته فرهنگی قرارگاه، از برگزاری 16 نشست و تصویب یکصد مصوبه در سال‌های 1401 تا 1402 در معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه خبر داد و گفت: تاکنون بیش از پنج‌میلیارد تومان وام قرض‌الحسنه در زمینه ازدواج و فرزندآوری به دانشجویان پرداخت شده که این اقدام در بین دانشگاه‌های علوم‌پزشکی در سطح کشور بی‌نظیر است.
دکتر محمدحسین انباردار با بیان اینکه دانشجویان دارای سه فرزند می‌توانند تمامی زمان تحصیل خود را از خوابگاه استفاده کنند، ادامه داد: تهیه دستورالعمل‌ها، برنامه‌ها و منشور مرتبط با خانواده و فرزندآوری، از اولویت‌های دستور کار مسئولان دانشگاه است.
لازم به ذکر است که در طرح خانواده متعالی به مواردی همچون سن مناسب ازدواج، زمان مناسب فرزندآوری، سبک زندگی سالم، حفظ سلامت مادر و کودک و... توجه می‌شود و تمامی دستگاه‌ها در این میان وظایفی برعهده دارند؛ به عنوان مثال وزارت بهداشت درمان و‌ آموزش پزشکی موظف است برای تحقق اصل 29 قانون اساسی و در جهت برخورداری آحاد جامعه از آموزش، دریافت خدمات بهداشتی و درمانی و مشاوره برای افزایش بارداری‌های سالم، ترویج بارداری‌های برنامه‌ریزی‌شده، ترویج بارداری اداری و افزایش پوشش مراقبت ویژه از بارداری‌های پرخطر در راستای هدف انسان سالم و خانواده سالم،‌ رویکرد ارتقای نرخ باروری کلی به بالاتر از حد جایگزینی را در مناطق با نرخ کمتر از حد جایگزینی به اجرا درآورد.
همچنین کلیه دستگاه‌های فرهنگی از جمله صدا و سیما، وزارت فرهنگ و سازمان تبلیغات اسلامی متناسب با وظایف خود موظف‌اند مجموعه برنامه‌های هدفمند و اثر بخش برای سبک زندگی سالم و ساده متناسب با معیارهای اسلامی و هماهنگ با تشکیل، تعالی و نقش محوری خانواده و ایفای هرچه کامل‌تر نقش‌های همسری، پدری، مادی و فرزندی را در قالب برنامه جامع با در نظر گرفتن اولویت‌ها و ظرفیت‌های ملی و محلی از زمان لازم‌الاجرا شدن این قانون تنظیم، تدوین و ترویج کنند.
در این طرح، سازمان بهزیستی در راستای فعالیت‌های مرکزی فوریت اجتماعی و مددکاری موظف است با مشارکت سازمان بسیج مستضعفان و سازمان ملی جوانان و سایر مؤسسات خدمات مشاوره غیردولتی در جهت قضازدایی و بازدارندگی از آسیب‌های اجتماعی به ویژه اختلافات و بحران‌های خانوادگی و برای پیشگیری از وقوع طلاق و با رعایت حقوق قانونی شهروندان و قبل از مداخله‌های انتظامی -قضایی اقدام نمایند و در مرحله مداخله انتظامی- قضایی بر حسب نیاز یا تقاضا با ضابطین قضایی و دادگاه‌ها در کمک مشاوره ای و مددکاری برای صلح و سازش در دعاوی مذکور همکاری متقضی به عمل آورد.