مریم شمالیان- شیرازنوین
shomalianm@gmail.com

معاون گردشگری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی فارس گفت: از اواخر مهرماه جاری به مدت 10 روز در حوزه گردشگری در فارس در خصوص معرفی آداب و رسوم عشایری و با برپایی سیاه‌چادرها در نقاط مختلف شیراز، از جمله محور زندیه، برنامه‌های مختلفی به اجرا درمی‌آید. بر این اساس قصد داریم یک طرح جامع گردشگری را تدوین و تورهای عشایر راه‌اندازی کنیم و از ظرفیت عشایر واقعی در این تورها استفاده شود. بدین ترتیب که یک سری راهنمایان تور تخصصی از میان خود عشایر برای معرفی محورها و مسیرهای عشایری از جمله ایل‌راه‌ها برگزیده شوند و همچنین عشایر استان از طریق آژانس‌های مسافرتی و گردشگری برای فروش محصولات خود و رونق اقتصاد کشور و تقویت اشتغال عشایری پای کار آورده می‌شوند.
فاصله بین 2 منطقه سردسیر و گرمسیر که ایل باید طی کند، ایل‌راه یا کوچ‌راه نامیده می‌شود. ایل‌راه اما تنها یک راه و مسیر نیست؛ بلکه به طور جامع می‌توان گفت که مسیری برای تأمین امنیت غذایی کشور است و همچنین به دلیل فرهنگ غنی عشایر ما هم زندگی عشایری و هم ایل‌راه در گردشگری نقش مؤثر و ویژه‌ای دارند.
جایگاه و ارزش ویژه ایل‌راه‌های عشایری تا جایی است که قابلیت ثبت جهانی دارند؛ همچنان که منظر فرهنگی بومیان روستای خینالیق و ایل‌راهشان «کوچ یولو» در کشور آذربایجان به عنوان یک میراث جهانی در یونسکو ثبت ‌‌‌شده است. توریسم عشایر به واقع یک ظرفیت غنی است که ایل‌راه بخشی از آن است و به گفته معاون گردشگری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی فارس، به دلیل غنی بودن طایفه‌های عشایری در فارس، گردشگری عشایر یک ظرفیت ویژه به شمار می‌رود.
 پای کار آوردن عشایر واقعی در گردشگری عشایر استان فارس
روح‌الله روانشاد با اشاره به اینکه کرسی و مرکزیت میز ملی گردشگری عشایر در کشور به استان فارس واگذار شده است، به خبرنگار ما می‌گوید: مرکزیت این میز به اداره‌ کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی فارس واگذار شده است و کل حوزه‌های گردشگری عشایر در کشور و تصمیم‌گیری‌ها در این خصوص به فارس سپرده شده است.
وی ادامه می‌دهد: با تعامل با اداره امور عشایر، سپاه عشایر، استانداری فارس، آموزش و پرورش عشایری و فرمانداری، برنامه‌هایی برای میز ملی گردشگری عشایر در نظر گرفته‌ایم و مقرر شده در صورت مصوب شدن این برنامه‌ها، از اواخر مهرماه جاری به مدت 10 روز در حوزه گردشگری در فارس در خصوص معرفی آداب و رسوم عشایری و با برپایی سیاه‌چادرها در نقاط مختلف شیراز، از جمله محور زندیه با همکاری فرمانداری، استانداری و امور عشایر فارس برنامه‌های مختلفی به اجرا درآید.
روانشاد همچنین اظهار کرد: بر این اساس قصد داریم یک طرح جامع گردشگری را تدوین و تورهای عشایر راه‌اندازی کنیم و از ظرفیت عشایر واقعی در این تورها استفاده شود؛ بدین ترتیب که یک سری راهنمایان تور تخصصی از میان خود عشایر برای معرفی محورها و مسیرهای عشایری از جمله ایل‌راه‌ها برگزیده شوند و همچنین عشایر استان از طریق آژانس‌های مسافرتی و گردشگری برای فروش محصولات خود و رونق اقتصاد کشور و تقویت اشتغال عشایری پای کار آورده می‌شوند.
وی با تأکید بر جذابیت گردشگری عشایری همچنین به شیرازنوین می‌گوید: در نگاهی از دور، گردش در طبیعت آن هم در میان ایل‌های ایرانی و دمی آسایش در سایه سیاه‌چادرها، تجربه‌ای دلچسب است و رونق این نوع گردشگری می‌تواند برای جامعه میزبان دارای فایده اقتصادی باشد؛ اما این رونق اقتصادی اما و اگرهای مهمی دارد که نباید از آن غافل ماند و نادیده‌اش گرفت.
معاون گردشگری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی فارس می‌افزاید: در کنار ظرفیت گسترده گردشگری عشایری برای رونق اقتصادی در این صنعت و جامعه عشایری، لزوم حفظ بافت زندگی عشایری یک ضرورت است که باید مواظب بود از رهگذر رونق گردشگری دچار تغییر و تخریب 
نشود.
وی معتقد است که رونق گردشگری عشایر نیازمند یک طرح جامع است که در قالب آن به صورت کارشناسی محورها، مسیرها، خدمات، راهنمایان تور و دیگر الزامات این نوع گردشگری تعریف و تدوین شود و بیان می‌کند: در این قالب سبک زندگی، صنایع‌دستی، محصولات و آداب و رسوم جامعه عشایر دیده شده تا هریک از این جاذبه‌ها به نحوی درست در مسیر رونق گردشگری عشایری به کار گرفته شود.
روانشاد بر این نکته نیز تأکید کرد که گردشگری عشایری باید به گونه‌ای رقم بخورد که آداب و رسوم ارزشمند این جامعه دستخوش تغییر و مدرن شدن نشود و آسیب نبیند.
معاون گردشگری اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی فارس تصریح می‌کند: دست‌ یافتن به چشم‌انداز ترسیم شده برای رونق گردشگری عشایر را نمی‌توان با سرعت و نسنجیده آغاز کرد؛ بلکه باید با دیدی همه‌جانبه، هم بهره‌مند شدن عشایر و صنعت گردشگری را در نظر گرفت و هم به حفظ و حراست از سبک زندگی و آداب و رسوم عشایری توجه ویژه داشت.
 ثبت جهانی ایل‌راه یک ظرفیت مطلوب
ثبت شدن ایل‌راه‌های عشایری ما در فهرست یونسکو یک ظرفیت و موقعیت غنی به شمار می‌رود؛ این ثبت جهانی و اهمیت به کوچ و سبک زندگی عشایری در شکل دادن به فرهنگ و تاریخ هر کشوری بر کسی پوشیده نیست. شاید برایتان جالب باشد بدانید صد سال پیش یعنی زمان پدربزرگ‌‌‌هایمان، یک‌پنجم جمعیت ایران را عشایر شکل می‌‌‌داد. شاید از همین روست که خاطره‌های عشایری به گوش‌‌‌هایمان خیلی غریب نیست؛ از آنجا که در موضوعاتی که به تاریخ و فرهنگ گذشتگان مربوط می‌شود، باید به همین تناسب به این سبک زندگی بها داده شود، می‌توان توقع داشت یک‌چهارم از آثار ثبت‌شده، موزه‌‌‌ها و بودجه میراث‌فرهنگی به عشایر اختصاص 
داده شود.
 تولیدکنندگانی به نام عشایر
عشایر در کنار جامعه شهری و روستایی یکی از ارکان ایران اسلامی هستند؛ جامعه‌ای که همواره با حداقل‌های رفاهی زیسته‌ و به سخت‌کوشی و تولید شناخته می‌شوند؛ جامعه عشایری کشور اگرچه تنها ۲ درصد از جمعیت کشور را شامل می‌شوند، اما تولید ۳۵ درصد گوشت قرمز مورد نیاز، ۲۵ درصد صنایع‌دستی و بخش بزرگی از حفاظت و احیای محیط زیست کشور به عهده آنهاست. بسیاری از مردم، عشایر ایران را تنها در ۲ گروه می‌شناسند، اما اقلیم پهناور ایران محل زندگی و کوچ ایل‌های متعددی از ترکمن، بختیاری، قشقایی، شاهسون، لک، اعراب و دیگر اقوام هستند که امروز برخی از آنها هنوز کوچ‌رو هستند، برخی در یک مسیر کوچ می‌کنند و گروهی نیز یکجانشینی را گزیده‌اند.
پیش از این اقتصاد و معیشت جامعه عشایری بر دامداری استوار بود، اما اکنون در دورنمایی که در اتاق فکرهای دولت سیزدهم برای پایداری و ماندگاری اشتغال و درآمدزایی این جامعه مولد ترسیم شده، توجه به گردشگری عشایر به عنوان صنعتی پاک است که هم طرفداران ایرانی و خارجی بسیاری دارد و هم درآمدزایی خوبی برای جامعه میزبان به ارمغان می‌آورد. وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی دولت سیزدهم با همین رویکرد و با بررسی‌های همه‌جانبه در دفتر توسعه گردشگری داخلی با تشکیل میز ملی گردشگری عشایری برای رونق‌بخشی کارشناسانه و اصولی به این قابلیت ارزشمند و البته بالقوه صنعت توریسم در ایران موافقت کرد و میزبانی از این میز را به استان فارس سپرد؛ اکنون در میز ملی گردشگری عشایر پژوهش‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و تدوین بسته‌های تخصصی این حوزه به‌طور جدی در جریان است تا این نوع گردشگری فعالیتی سراسر برد و برکت برای اقتصاد گردشگری و عشایری کشور باشد.