شیرازنوین- سید محی الدین حسینی ارسنجانی

Arsanjani.moiin@gmail.com

اشاره
مدارس غیردولتی را باید از بیرون و درون ارزیابی کرد. بسیاری از این مدارس مسائل و مشکلاتی دارند که حیثیت مدارس غیردولتی را زیرسوال برده‌اند، اما بسیاری  نیز به زیبایی کار می‌کنند و محتوای آموزشی لازم را دارند، کیفیت و قانون‌مندی آنان نیز مورد توجه مسئولان است. مدارس غیردولتی به منظور توسعه مشارکت‌های مردمی و با هدف ایجاد رقابت سالم بین مدارس و ارتقای سطح کمی و کیفی آموزشی و پرورشی در نظام آموزش و پرورش شکل گرفت، اما همانند سایر مجموعه‌ها دارای مشکلاتی است.
تعریف
مدارس غیردولتی مدارسی هستند که از طریق مشارکت مردم، مطابق ضوابط و دستورالعمل‌های عمومی وزارت آموزش و پرورش تحت نظارت آن وزارتخانه تأسیس و اداره می‌شوند. با توجه به اینکه دولت به تنهایی نمی‌تواند هزینه‌های گسترده آموزش و پرورش را تأمین نمایند یکی از هدف‌ها و برنامه‌‌های سیاست‌گذاران بخش آموزشی کشور، توسعه مشارکت‌های مردمی در تأسیس، اداره و تأمین هزینه‌های آموزشی و پرورشی است. مدارس غیردولتی برای تحقق این امر و با هدف ایجاد رقابت سالم بین مدارس و ارتقای سطح کمی و کیفی آموزشی و پرورشی در نظام آموزش و پرورش شکل گرفت. این مدارس براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی به طور رسمی از سال تحصیلی۶۹ -۱۳۶۸ با هدف افزایش مشارکت‌های مردمی آغاز به کار کرد تا بتواند بخشی از سنگینی وظیفه تعلیم و تربیت را که بر دوش مدارس دولتی آموزش و پرورش است، کاهش دهد. مدارس غیردولتی واحدهای آموزشی و پرورشی غیردولتی است که آموزش‌های رسمی را همانند مدارس دولتی در مقاطع مختلف تحصیلی به دانش‌آموزان ارائه می‌کنند، اما همانند سایر نهادهای آموزشی با مشکلاتی مواجه هستند. 
برخی چالش‌های پیش‌رو 
مدارس غیردولتی با مشکلات فراوانی مواجه هستند که از جمله آن می‌توان به عدم حمایت مالی لازم از سوی آموزش و پرورش اشاره کرد.هزینه اجاره‌بها در شیراز تناسبی با میزان شهریه دریافتی از دانش‌آموزان ندارد. هزینه اجاره مدارس و پایین بودن مبالغ وام‌ها با توجه به هزینه بالای فضاهای آموزشی از مهم‌ترین مشکلات  این مدارس است. از سویی دیگر با توجه به مسکونی و محدود بودن وسعت فضاهای آموزشی مدارس غیردولتی، برای ارائه خدمات آموزشی و پرورشی مناسب نیستند و بیشتر استیجاری هستند. وام‌هایی که به منظور خرید مسکن به مؤسسان ارائه می‌شود حتی به اندازه یک پنجم قیمت یک خانه در شیراز نیست. همین موضوع سبب می‌شود مبالغ بالایی از درآمدهای حاصله به اجاره بهای مدارس اختصاص داده می‌شود. موضوع دیگر دستمزد بالای دبیران رسمی و مطرح شهر در مقطع دوم متوسطه است که برای تدریس در مدارس غیردولتی، مبالغ بالایی را مطالبه می‌کنند. اداره مدارس غیردولتی به نوعی رقابتی است، بنابراین برای ارائه خدمات مطلوب جهت حضور در گردونه رقابت باید به ناچار از دبیران مطرح و شناخته شده در کادر آموزشی استفاده کرد. 
دستمزد بالای دبیران مطرح شهر چالش پیش‌روی مدارس غیردولتی برای حضور در گردونه رقابت 
برای به خدمت گرفتن این افراد باید هزینه‌های کلانی را پرداخت کرد و هیچ کنترل و نظارتی در مورد میزان دستمزد همکاران در سطح شهر انجام نمی‌شود. دبیرستان‌های غیردولتی باید با آموزشگاه‌ها نیز رقابت کنند، چراکه یکی از مشکلات موجود، صدور مجور تأسیس دبیرستان غیردولتی به آموزشگاه‌‌ها است، در صورتی که این کار نباید صورت گیرد؛ زیرا این مراکز دارای برگ برنده هستند و اساتید مطرح و شناخته شده آنها قابل قیاس با اساتید سایر مراکز آموزشی غیردولتی نیست. هر سال فرمی از سوی آموزش و پرورش به مدارس داده می‌شود که میزان شهریه با توجه به مؤلفه‌های مختلفی همچون مکان مدرسه، تعداد دانش‌آموزان، میزان اجاره‌بها و امکانات آموزشی مدارس تعیین می‌شود. برخی مدارس هزینه سرویس مدارس، آزمون‌هایی که طی سال برگزار می‌شود و خدمات جانبی همچون کلاس‌هایی تقویتی که در روز پنجشنبه برگزار می‌شود به جز فوق‌برنامه‌ها یا هزینه کلاس‌های کنکور را به هزینه شهریه مدارس اضافه می‌کنند، موجب تفاوت میزان شهریه‌ها در مدارس مختلف شده است. برای بیمه نیروهای آزاد به ازای هر نفر در سال جاری ماهانه ۲۸۰هزار تومان باید پرداخت شود. لازم است امکاناتی برای حل مشکل بیمه‌ای همکاران در اختیار مدیران قرار گیرد یا اداره بیمه تمهیداتی برای یکدست شدن بیمه نیروهای آزاد بیندیشد، زیرا امکان بیمه کردن همه همکاران برای مدیران و مؤسسان مهیا نیست. مشکل بعدی مالیات بر اجاره مکان آموزشی است که صاحبخانه به هیچ عنوان راضی به پرداخت آن نیست، در نتیجه به ناچار مدارس باید خود عهده‌دار پرداخت این مورد باشند و این درحالی است که برخی مدارس اصلاً مالیات پرداخت نمی‌کنند. 
عدم جذب نیروی کارآمد و توانا مهم‌ترین مشکل مدارس غیردولتی 
مهم‌ترین مشکل، جذب نیرو است؛ زیرا هزینه‌هایی که مدیران غیردولتی به عنوان شهریه از دانش‌آموزان دریافت می‌کنند قابل قیاس با میزان مطالبه نیرو‌های جویای کار نیست. البته تقاضای آنها معقول است، زیرا حق دارند با توجه به شرایط اقتصادی موجود، از حقوق مکفی برخوردار باشند. 
میزان شهریه‌ها 
به طور کلی شهریه سطح شیراز و شهرهای تابعه آن نسبت به شهرهایی چون اصفهان و مشهد و... خوب است. بر اساس شنیده‌ها شهریه مدارس شهر کرج در حدود ۲میلیون است یا در تهران با عناوین مختلف مبالغ هنگفتی از دانش‌آموزان دریافت می‌شود، اما در مدارس غیردولتی ابتدایی شهر مبلغ از ۲ تا ۳میلیون تومان و بعضاً بیشتر است. البته ناگفته نماند که
 همه هزینه‌های مربوط به آماده‌سازی مدارس به عهده شخص مؤسس است و وام‌های قابل توجهی برای تسهیل این امر در اختیار همکاران قرار نمی‌گیرد و هرکسی باید با بودجه شخصی خود فعالیت کند. 
اعطای وام‌های کم‌بهره از راهکارهای رفع مشکلات مدارس غیردولتی 
فعالیت انجام شده در همه مدارس یکسان است و خدمات ارائه شده دارای ویژگی مشابهی است، اما آنها به دلیل بهره‌مندی از فضای بزرگ‌تر دارای دانش‌آموزان بیشتری هستند؛ در نتیجه دارای درآمدهای هنگفتی بوده و توانای جذب نیروهای با تخصص و تجربه کافی را دارند. فعالان این عرصه در حال تلاش در نظام تعلیم و تربیت هستند و سرمایه خود را برای پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان به کار گرفته‌اند، در حالی که می‌توانستند با همین میزان سرمایه‌گذاری در بخش‌های دیگر صاحب سودهای بیشتری شوند، لذا انتظار می‌رود با تسهیل شرایط، امکان گرفتن وام‌های کم‌بهره به عنوان یکی از راهکارهای رفع مشکلات مدارس غیرانتفاعی فراهم شود. 
کم شدن تعداد دانش‌آموزان و مشکل جذب در هنرستان‌های غیردولتی 
مسائل مربوط به مدارس غیردولتی بسیار است، اما بزرگ‌ترین مشکل همه هنرستان‌های سطح استان، جذب پایین دانش‌آموزان است. مؤسسی اظهار می‌دارد: «... حدود ۱۴سال است که در این عرصه فعالیت می‌کنم اما در سال‌های اخیر به دلیل کم شدن تعداد دانش‌آموزان، شرایط جذب دانش‌آموزان نیز دشوار شده است. بزرگ‌ترین مشکل من این است که از نظر مالی از هیچ حمایتی برخوردار نشدم.» مدارس غیردولتی با اشتغال‌زایی و کم کردن بار مالی از دوش آموزش و پرورش گام‌های خوبی برداشتند، اما به هیچ عنوان آموزش و پرورش یا سایر سازمان‌های مربوط کمکی برای اعطای وام یا زمین نکردند. آموزش و پرورش هر سال کلاس‌‌هایی در رشته‌های مختلف برای نیروهای مدارس دولتی برگزار می‌کند، اما اجازه حضور دبیران مدارس غیردولتی در این جلسات داده نمی‌شود. پیشنهاد می‌شود برای رفع مشکل یا کلاس‌هایی مختص به این دبیران به صورت مجزا تشکیل دهند تا نیروهای فعال در مدارس غیردولتی نیز از این امکانات برای افزایش مهارت‌های خود در راستای ارتقای سطح تحصیلی دانش‌آموزان استفاده کنند یا اجازه حضور به نیروی مدارس غیردولتی نیز داده شود. بر اساس ماده ۸۸ قرار بود اگر در مدارسی با افزایش تعداد دانش‌آموزان مواجه بودند. این دانش‌آموزان به مدارس غیردولتی فرستاده شوند و هزینه این افراد با مبالغی پایین‌تر توسط آموزش و پرورش پرداخت شود که محقق نشد. توقع مدیران مدارس غیردولتی  این است که حداقل وامی برای هوشمندسازی مدارس در اختیار ما قرار دهند، چراکه در جذب دانش‌آموزان تأثیر بسزایی دارد. یا آموزش و پرورش فضاهای آموزشی بلااستفاده را در اختیار مدارس غیردولتی قرار دهد. یکی از مشکلات این مدارس، دریافت شهریه از اولیای دانش‌آموزان است. بسیاری مردم به دلیل مشکلات اقتصادی قادر به پرداخت شهریه‌ها در موعد مقرر نیستند که در نتیجه مدارس نیز با مشکلات جدی مواجه می‌شود. 
تکمیل ظرفیت دانش‌آموزان یکی دیگر از مشکلات مدارس است، چراکه پس از بازدید اداره نوسازی از فضای مدارس و تعیین ظرفیت مبنی بر تعداد دانش‌آموزان، گاه تفاوت زیادی بین ظرفیت اعلام شده با میزان ثبت‌نام صورت گرفته وجود دارد که باعث فشار مالی برای پرداخت حقوق نیروها و اجاره بهای فضای آموزشی به مجموعه می‌شود. 
 به دلیل مسائل مختلفی همچون بروکراسی اداری و غیره فضای آموزشی در طول سال‌ها تخریب می‌شود. از سویی دیگر مدیران مدارس غیردولتی نیز مجبور به انتخاب فضاهای کوچک هستند که انصافاً مناسب فضای آموزشی نیست. 
سخن پایانی
مدارس غیردولتی مسائل و مشکلات دیگری هم دارند که باید با کار کارشناسی و سلسله نشست‌های تخصصی ارزیابی و بررسی شوند. قطعاً هر کاری که دولت در راستای توسعه مدارس غیردولتی انجام دهد، باید به نحوی وضعیت امور مالی و اقتصادی مردم را هم در نظر داشته باشد و به نوعی تسهیلاتی را هم در اختیار مدیران و مؤسسان مدارس و مراکز غیردولتی قرار دهد، زیرا بدون حمایت دولت و مجموعه دستگاه‌های حمایتی به ویژه آموزش و پرورش متولد این امر توسعه مدارس و بنگاه‌های علمی و آموزشی راه به جایی نمی‌برند و اگر در این رابطه نیز اشتباه و اجحافی صورت گیرد، ممکن است ضرر آن را همه مدیران و همکار‌های دانش‌آموزان متحمل گردند. همچنین لازم است در ارتباط با برخی از مدارسی که بیشترین تخلفات را داشته و از این طریق به منافع سرشار و بی‌حساب کتاب دست می‌یابند نیز بررسی‌هایی شود.