سیدمحی‌الدین حسینی ارسنجانی _ شیرازنوین
اشاره
یکی ازجمله روستاهای مهم در حوزه گردشگری در استان فارس، روستای تاریخی دوان است. این آبادی خوش آب و هوا در ۱۲کیلومتری شمال شرقی شهرستان کازرون قرار دارد و جزو شهرستان کازرون است. از لحاظ تقسیمات کشوری در بخش «مرکزی» کازرون قرار گرفته و جزو دهستان «حومه» است.
روستای دوان به ماسوله فارس معروف است و ماسوله نامیدن دوان از آن جهت است که این روستا در منطقه کوهستانی واقع شده و زمین‌های آن در دامنه تپه‌ها و به صورت پلکانی بنا شده است. آب و هوای معتدل، وجود تاكستان‌های بسیار و گویش كهن فارسی از ویژگی‌های این روستاست. 
مختصر تاریخچه دوان
درباره قدمت تاریخی این روستا چه پیش از اسلام و به خصوص در زمان ساسانیان و چه پس از آن مقالات زیادی ارائه شده ‌است. وجود گورستان‌های متعدد، ته‌ستون‌ها، یک بنای احتمالاً ساسانی در داخل روستا، کتیبه‌هایی به خط کوفی و قلعه دختر این روستا جزء اسناد تاریخی آن محسوب می‌شوند. تقریباً در بیشتر کتاب‌هایی که درباره جغرافیا و تاریخ کلی شهرستان کازرون منتشر شده، نامی از این روستا آمده‌ است. سابقه تاریخی روستای دوان احتمالاً به زمان ساسانی برمی‌گردد. حُسن شهرت روستای دوان علاوه بر دانشمندان بزرگ گذشته و متخصصان و تحصیل‌کردگان امروز که در اقصی‌نقاط عالم پراکنده‌اند، برمی‌گردد به تاکستان وسیع آن که سالانه مقادیر زیادی انگور و مویز و کشمش از آن برداشت می‌شود. این تاکستان‌ها که در دامنه‌های پرشیب و با زحمات بسیار زیاد و در طول قرن‌ها با دستان توانایی انسان‌هایی تلاشگر در مقیاس وسیع (صد‌ها هکتار) و در مناطقی بسیار صعب‌العبور ساخته شده است را بی‌شک باید یک میراث بزرگ فرهنگی قلمداد کرد. دیواره‌های سنگ‌چینی شده این تاکستان‌ها که شاید در مجموع صدها کیلومتر طول داشته باشد انسان را ناخودآگاه به یاد دیوار بزرگ چین می‌اندازد. بدون تردید باید به همت چنین انسان‌هایی درود فرستاد. یکی دیگر از دلایل شهرت روستای دوان به تاکستان وسیع آن که سالانه مقادیر زیادی انگور از آن برداشت می‌شود، برمی‌گردد. امروزه بخش‌های قابل ملاحظه‌ای از این تاکستان‌ها که عمدتاً در مناطق مرتفع کوهستانی قرار داشته، بنا به دلایلی از جمله مهاجرت اهالی بومی دوان به حال خود رها گردیده و به مرور زمان تخریب و نابود شده است. وسعت این باغ‌ها به حدی است که تا کیلومتر‌ها دورتر از دوان و به سمت تنگ چوگان و بر فراز قلل کوه‌های منطقه نیز ادامه دارد. در میان این باغات، درختان فراوان جنگلی مانند انجیر گیلاس وحشی (ببهروک)، کیالک (زالزالک)، گلابی وحشی و صد البته بلوط و بادام کوهی به وفور یافت می‌شود. همچنین پوشش گیاهی و علف‌های مرتعی دوان بسیار متنوع و تقریباً دست نخورده باقی مانده که در میان آنها دن کوهی بی‌مادران الپه شوید کوهی ترشوک و انواع و اقسام گل‌های وحشی یافت می‌شود. آب و هوای معتدل، وجود تاكستان‌‌های بسیار و گویش كهن فارسی از ویژگی‌های روستای دوان است. وجود کلبه‌های کوچک کوهستانی که دیواره‌های آن سنگ‌چینی شده و سقف آن از چوب و خاشاک گیاهان است، منظره‌ای رویایی را بر فراز کوه‌ها به وجود آورده که معدود رهگذران کوهنورد را شیفته خود می‌سازد تا دمی در کنار آن بیاسایند و خستگی درکنند. طبیعت زیبای روستای دوان باعث جذب گردش به این روستا می‌شود.
جاذبه‌های گردشگری
قلعه دختر روستای دوان 
در مورد این قلعه کمتر در متون منتشر شده یادی شده است و در فهرست آثار ملی ایران نیز ثبت نشده است. این قلعه روی یکی از ارتفاعات بلند رشته‌کوه‌های شمالی کازرون و مشرف به دشت وسیع این شهرستان واقع شده است. از قلعه دختر روستای دوان کمتر در کتاب‌ها یاد شده و در فهرست آثار ملی ایران نیز ثبت نشده است. بیان دقیق قدمت آن نیازمند حضور کارشناسان میراث‌فرهنگی و حفاری دقیق منطقه است، اما با در نظر گرفتن شواهد حداقلی که از مدفون شدن در خاک در امان مانده‌اند (مانند دیواره‌های دور قلعه، خورده سفال‌های درون آن، دیواره‌ها و نوع بناهای ساخته شده درون قلعه، ملات به کار رفته در بنا و…) می‌توان فرض اولیه را بر ساسانی بودن آن قرار داد. یکی از نظریه‌هایی که درباره نام‌گذاری قلعه‌های دختر در ایران مطرح می‌شود، مربوط به دید فرهنگی ایرانیان به دختر‌هاست. همان‌طور که می‌دانیم، دختر در فرهنگ ایرانی به عنوان موجودی بکر و دست‌نیافتنی قلمداد می‌شود. قلعه یا دژهایی را هم که روی کوه‌ها یا تپه‌ها بنا شده و دسترسی به آنها به هر نحو با مشکل امکان‌پذیر بوده، به نام قلعه دختر نام‌گذاری می‌شده‌ است.    
سخن پایانی
درباره دوان و تاریخ و فرهنگ و آداب و رسوم و لهجه خاص مردمان آن دیار و مشاهیر رجال و نام‌آوران و اعتقادات مردمی این روستای هدف گردشگری حرف و سخن بسیار است و پوردوان، عبدالنبی سلامی پژوهشگر و دیگر نام‌آوران و نویسندگان این سرزمین،  اطلاعات ارزشمندی را درباره روستای محل تولد خود «دوان» انجام داده و همچنین دیگر فارس‌پژوهان و کازرون‌نویسان و شهرنامه‌نویسان درباره این دیار، کتاب‌ها و مقالات خوب و پرباری به سرانجام رسانده‌اند که همگی موجود و در دسترس علاقه‌مندان است. این روستا را باید دیار علامه‌های علم و اقتصاد و فرهنگ و دانایی در قرون و اعصار متمادی دانست.