فاطمه قاسمیپور/ دبیر صفحه نهال
شاید وقتی حرف از مقاومت بیاید، یاد جملهها و حرفها و داستانهای تکراری بیفتیم. شاید این کلمه و این مفهوم آنقدر برایمان تکرار شده که دیگر مفهوم اصلی خودش را از دست داده است. زیاد از کسانی شنیدهایم که برای رسیدن به هدفهایشان، دست از مقاومت و تلاش برنداشتهاند و هر سختی را تحمل کردهاند. اما این تلاش و مقاومت همیشه هم نتیجه مستقیم ندارد. یعنی نتیجهاش مستقیم به خود شخص نمیرسد و شاید عمر او اصلاً به دیدن ثمره آنهمه تلاش قد ندهد. گاهی هم پیش میآید که آن شخص همه عمرش را برای هدفی صرف کرده، اما به نتیجهای که میخواسته نرسیده. بعدتر و بعد از سالها که از مرگش گذشته، نتیجه مقاومتها و خواستنهایش هوایی شده که دیگران آزادانه در آن نفس میکشند و به شکرگزاریاش، ارثی که از او مانده را تقسیم میکنند برای همه نسلها؛ ارث مقاومت و پایداری. مردم آفریقا جوری ارثیه اولین رئیسجمهورشان را تقسیم کردهاند که به کوچکترین انسان آن قاره هم برسد، حتی به آنها که هنوز به دنیا نیامدهاند. نلسون ماندلا، نخستین رئیسجمهور افریقای جنوبی است. او پیش از ریاست جمهوری، از فعالان جنبش آپارتاید و رهبر کنگره ملی افریقای جنوبی بود. ماندلا برای صلح، برای دنیایی بدون جنگ و برای برابری همه انسانها باهم، خیلی تلاش کرد. منش و رفتار و اخلاق مردمی او آنقدر تأثیرگذار بوده که با وجود گذشت چندسال از مرگش، همچنان با اندیشههایش در زندگی مردم افریقا جاری است، حتی کوچکترین آنها.
امسال در قاره افریقا، سال نلسون ماندلا نامگذاری شده است. فستیوال فیلم کودک و نوجوان ماندلا، برای اولین بار از تاریخ 27 تا 29خرداد در افریقا برگزار شد. مهگان فرهنگ، هنرمند شیرازی هم برای برگزاری ورکشاپ به این جشنواره دعوت شده بود. فرهنگ که دو سال است طرح سینمامدرسه را در برخی هنرستانها و مدارس شیراز آغاز کرده، در هنرستان الزهرا(س) ناحیه سه شیراز مشغول به تدریس است. او برای این جشنواره، دو کار انیمیشن دانشآموزان این هنرستان را برای ارائه به فستیوال برد. برای شنیدن جزئیات بیشتر، به هنرستان رفتم و با مهگان فرهنگ و دانشآموزان سازنده انیمیشن گفتوگو کردم.
حدیث عابدی، نیلوفر رویچمن، آیدا کشاورزی، زهرا عسکری، زهرا جعفری، فاطمه فرسایی، فاطمه موسیزاده و زهره رحیمی، گروه سازنده این دو انیمیشن هستند.
ماندلایی که ما ساختیم
من اواخر بهمن به فستیوال افریقا دعوت شدم که ورکشاپی برای نوجوانان داشته باشم. موضوع را با بچهها مطرح کردم. بچهها خیلی استقبال کردند و کار را شروع کردیم: ماندلا از دیدگاه بچههای ایران. بچهها دو گروه بودند: انیمشین سهبعدی و انیمشین دوبعدی. آنها داستانی طبق ذهنیت خودشان از ماندلا نوشتند و کار کوتاهی به صورت موزیکویدئو ارائه دادند. من از بچهها موقع کار کردن فیلم میگرفتم و در ورکشاپم ارائه کردم.
با وجود تمام سختیها، زمان کم، امتحانها و نبود مکان مناسب، عملکرد بچهها موفقیتآمیز بود. ضمن اینکه باید از مدیر و معاون مدرسه هم تشکر کنم که چند نوبت خارج از ساعت مدرسه آمدند و شرایط را مهیا کردند. چندروزی که با تعطیلی خردادماه همزمان شد، ادامه کار در خانه یکی از بچهها انجام شد. اما اتفاقی افتاد که همه برنامهها را به هم ریخت؛ عروسکهای خمیری بچهها شروع کرد به آبشدن! با پیگیریهایی که انجام دادم، حوزه هنری مکانی را برای انجام کار در اختیار ما قرار داد و ما به آنجا رفتیم.
داستان ماندلا و دخترک
دختر آفریقایی با برادرش به جایی نزدیک جنگل میرود و به یاد خاطرههایش با برادرش میافتد. سربازها بچهها را میکشند. به کنار برادرش میرود و او را در آغوش میگیرد. رنگ چشمهای برادرش که آبی است به آسمان ختم میشود. در پایان، ماندلا دست برادرش را میگیرد و باهم به آسمان میروند
مفهوم واقعی کار گروهی
مفهوم کار گروهی باید در جان بچهها مینشست تا بتوانند باهم کار کنند. توضیح اینکه کار گروهی چجوری است و چه قواعد و قوانینی دارد، کار سختی است. باید به صورت تجربی باشد تا به خوبی درک شود. درراستای طرح سینمامدرسه و پخش فیلمهای مستند کارستان برای دانشآموزان، تصمیم گرفتم فیلم پازلیها را به بچهها نشان بدهم. این فیلم خیلی روی آنها تأثیر گذاشت. کار گروهی موضوع اصلی این فیلم است و بچهها از این فیلم خیلی الگو گرفتند.
بچهها مفهوم واقعی کار گروهی بودند! اگر کار گروهی نداشتند نمیتوانستند موفق شوند.
شیر، آهو یا زرافه؟
بعضی از جملههای ماندلا خیلی تأثیرگذار بود. وقتی ملتی بخواهد به آزادی برسد، افراد زیادی باید در این راه فدا شوند. یکی از معروفترین شعرهای ماندلا روی ما تأثیر زیادی گذاشت، ما در انیمیشن هم از این شعر تأثیر گرفتیم: هر روز صبح آهویی است که به محض طلوعکردن خورشید خودش را آماده میکند برای دویدن / و یک شیر که هر روز صبح خودش را آماده دویدن میکند برای شکار آهو / مهم نیست آهو باشی یا شیر / باید هرروز صبح خودت را آماده دویدن کنی!
ما هر دو کاراکتر شیر و آهو را در انیمیشن داشتیم و یک زرافه که نماد افریقا است. شوروشوق ما برای کار به اندازهای بود که در همان یک ساعت اول داستانمان را کامل کردیم.
این تجربه به ما یاد داد که باید شجاعت انجام کار را داشته باشیم.
ما در شروع پروژه چیز زیادی از ماندلا نمیدانستیم؛ ولی با تحقیقاتی که
درباره ماندلا انجام دادیم، متوجه کارهای بزگ او شدیم. اینکه بعد از مرگش چه انسانهای زیادی شاد زندگی کردند. ماندلا با وجود همه سختیها به کارش ادامه داد. هیچ کس باور نمیکرد ما بتوانیم در یک فستیوال خارجی شرکت کنیم. به ما میگفتند راه زیادی برای شما مانده است.
ما حتی بلد نبودیم لباس بدوزیم! اما در بین کار کمکم یاد گرفتیم و حتی روشهای جدیدی هم برای سرعت گرفتن کار انجام دادیم.
ما درباره مراحل کار و اینکه چه کارهایی باید بکنیم در کتابهایمان خوانده بودیم، اما وقتی وارد عمل شدیم متوجه تفاوتش شدیم. مخصوصاً وقتی خارج از کار مدرسه باشد. اما چون به کار علاقه داشتیم و انیمیشن را دوست داشتیم با این سختیها کنار آمدیم.
خیلی وقتها اختلاف هم پیش میآمد ولی باهم کنار میآمدیم. حتی بحث میکردیم ولی یک ساعت سکوت میکردیم و بعدش دوباره کارمان را ادامه میدادیم.
برای هر آدمی یک جایی نقطه شروع است. خانم فرهنگ و این کار باعث شد ما نقطه شروع خودمان را پیدا کنیم.