شیرازنوین- سعیدرضا امیرآبادی

amirabadi_shznvn@yahoo.com

شاید امیدواری شاخص‌ترین ویژگی ملت ایران باشد. در بحبوحه بمباران‌های دهه شصت، در برهه‌ای که شاهد رویارویی سخت جناح‌ها بودیم، در زمانی که حتی دارو هم در سبد تحریمی ‌استعمارگران قرار گرفته بود، در دورانی که اختلاسگران با جیب‌های میلیاردی از کشور می‌گریختند، در سال‌هایی که رسانه ملی هیچ نقشی در گسترش شادی و نشاط در جامعه نداشت و در بسیاری دیگر از بزنگاه‌های تاریخی، مردم ایران همچنان روحیه و امیدواری خود را برای بهبود وضعیت از دست نداده و با خوش‌بینی منتظر اتفاق‌های خوب ماندند...

 اینک در آستانه انقلاب تابستانی هم انگار پول‌های خارجی اندکی سر سازگاری با ریال گذاشتند و نرخ آنها با شیب ملایمی‌ در حال سقوط است. البته برای آن که هزینه ایرانیان به تابعی منطقی از درآمد آنها درآید، هنوز راه پرپیچ خم و درازی پیش رو داریم و دلار و یورو باید به نرخ‌های اوایل دهه نود بازگردد؛ چیزی که بیشتر شبیه به معجزه است. با همه این‌ها به نظر می‌رسد نرخ پول‌های خارجی بیشتر از آنکه در جایگاه اصلی اقتصاد ایران قرار گیرند، در حقیقت نقش روانی بر بازار و افکار عمومی ‌ایفا می‌کنند. محورهای اصلی که کار اقتصاد ما را به اینجا کشاندند ریشه در بسیاری از رویدادهای داخلی داشته و اوج گرفتن ارز همیشه بهانه ای برای دسیسه سودجویان بوده است. 
در نظر داشته باشیم اقتصاد ایران در حال عبور از یک پیچ تاریخی دشوار است و چنانچه از این بزنگاه خطیر به سلامت عبور کند، روزهای روشنی پیش رو خواهد داشت. برای عبور از شرایط بحرانی نیازمند ابزارهای قدرتمندی هستیم تا با توسل به آنها، آسیب‌های بحران را به حداقل رسانده و از توانمندی‌های موجود به شایسته‌‌ترین شیوه ممکن بهره‌برداری کنیم. با بازخوانی تاریخ معاصر درمی‌یابیم که دور اول تحریم‌های ناجوانمردانه‌ای که علیه ملت ایران اعمال شد، آن قدر مهلک و جان‌‌فرسا نبود که نرخ ارزهای خارجی و تمام بهارهای آزادی را در مسیر انفجار قرار دهد و تورمی ‌را که با هزار و یک ترفند تک‌رقمی‌ شده بود، به دوران اوج بازگرداند. در حقیقت، ماهیت گروه 1+5 هیچ‌ گاه به صورت عملی شامل تمامی ‌کشورهای عضو نبود و در دوران طلایی برجام، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده همواره به صورت آشکار و پنهان در مسیر اجرایی شدن تعهدات برنامه جامع اقدام مشترک، به دسیسه و کارشکنی مشغول بود. بنابراین، از لحاظ علم اقتصاد اتفاق تازه و رویداد مهلکی در عرصه تبادلات مالی ایران به وقوع نپیوسته است و بسیاری از شاخصه‌های اقتصادی کشور به منوال گذشته پیش می‌روند. پس چه اتفاقی در بازارهای ایران افتاد که نرخ کالاهای اساسی به صورت لحظه‌ای منفجر شد و کالاهایی که هیچ سنخیتی با نرخ یورو و دلار نداشتند، به موازات افزایش نرخ ارزهای خارجی سودای نجومی‌شدن سر دادند.
شاید اصلی‌ترین عامل آشفتگی بازار همانا سودجویی گروهی از واردکنندگان باشد. چنان که از اخبار برمی‌آید، گروهی از شرکت‌های تجاری ویژه ارز دولتی را به بهانه واردات کالاهای اساسی از منابع بیت‌المال ربوده و محصولات وارداتی را با نرخ آزاد در بازار پخش می‌کنند. البته این اتفاق در تاریخ اقتصادی ایران تازگی ندارد و به یاد داریم که در گذشته هم لوازم آرایش، کلنگ، کلاه‌گیس، غذای سگ و دسته بیل به جای کالاهای اساسی و دارو و با ارز دولتی وارد کشور شده بود. به همین دلیل، از دولت انتظار می‌رود در این زمینه نظارت و سختگیری روزافزونی نشان دهد و با وسواس بیشتری دریافت کنندگان ارز دولتی را گزینش نماید.
یکی دیگر از دلایل بروز نابسامانی در بازار ایران، به سودجویی محتکران بازمی‌گردد. در حالی که بازار گروهی از کالاهای اساسی ملتهب شده و تقاضا برای آنها روزافزون می‌گردد، شمار محدودی از بازاریان و تولیدکنندگان گرانی مواد اولیه را بهانه کرده و از پخش کالا در بازار و ترخیص آن از گمرک خودداری می‌کنند. این مسئله سبب شده نرخ بسیاری از کالاها به صورت لحظه‌ای رشد کند و بازار در برهه‌ای حالت نیمه قحطی به خود بگیرد. این در حالی است که انبارهای بسیاری از تولیدکنندگان و محتکران مملو از نیازهای ضروری مردم است و هیچ نشانی از قحطی حقیقی وجود ندارد. گرانی لحظه‌ای در بازار هم گروهی از مردم را که از پشتوانه مالی بهتری برخوردار بودند بر آن داشت تا به دپوی خانگی اقلام ضروری روی آورده و بر هیجان‌های منفی بازار بیفزایند. با مروری بر اخبار، درمی‌یابیم مقابله با محتکران همیشه در حال انجام بوده است و هر روز خبری از کشف انبارهای پوشک، برنج، روغن، رب گوجه و دیگر کالاهای اساسی به گوش می‌رسد. اما متأسفانه کشف و ضبط آنها تغییر چندانی در روند بازار ایجاد نکرده و نیازهای اساسی مردم همچنان سیر صعودی طی می‌کند. امید می‌رود سامانه جامع انبارداری و افزایش نظارت‌ها به همراه همدلی تمامی ‌قوا بتواند نقش مؤثری در راستای مبارزه با این پدیده شوم اعمال کرده و قانون‌شکنان را در پیشگاه عدالت قرار دهد.
در شرایط فعلی، قوانین مبارزه با گران‌‌فروشان و مقابله با محتکران اثر بازدارنده خود را تا حدودی از دست داده و سود هنگفتی که در پس فعالیت ناجوانمردانه‌شان نهفته است، آنها را به سوی قانون‌شکنی روزافزون سوق می‌دهد. چنانچه در متن قانون، مجازات سختگیرانه‌تری برای اخلالگران اقتصادی در نظر گرفته شود، شاهد از میان رفتن این پدیده شوم در جامعه ایران خواهیم بود. به یاد داشته باشیم اثرات منفی فعالیت مسموم محتکران و گران‌فروشان در وهله اول بر وضعیت معیشتی اقشار فرودست اقتصادی جامعه اثر گذاشته و ادامه زندگی را برای آنها دشوارتر می‌کند.
اقتصاد ایران در حال عبور از یک پیچ تاریخی دشوار است و چنانچه از این بزنگاه خطیر به سلامت عبور کند، روزهای روشنی پیش رویمان قرار دارد. امیدواری شاخص‌ترین ویژگی ملت ایران است.

پی نوشت:
رئیس کل بانک مرکزی: بانک مرکزی فهرست ۱۵۰ نفری از صادرکنندگانی که در مجموع حدود ۴ میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات داشته‌اند و به کشور بازنگرداندند را به قوه قضاییه ارسال کرده است.