حسین فرزانه- گروه گزارش
شعارامسالمان عبارت شد از این: «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین». رهبر معظم انقلاب در پیام نوروزی خودشان شعار سال 1401 را مثل 14 سال گذشته اقتصادی انتخاب کردند و مثل 3 سال گذشته روی واژه «تولید» تأکید داشتند. ایشان در روز اول نوروز هم بخش بسیار زیادی از سخنرانی خود را به تشریح جزئیات شعار سال اختصاص دادند و چرایی انتخاب این شعار و الزامات تحقق آن و آسیب‌های احتمالی پیش روی این شعار را به تفصیل توضیح دادند. رهبر معظم انقلاب حتی واژه «دانش‌بنیان» را که واژه جدیدی بود که به شعار امسال اضافه شده بود، با جزئیات و ذکر مثال به طور کامل تعریف کردند. ایشان در ادامه بیانات خود علاوه بر اینکه خواستار افزایش 100درصدی تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان شدند، زمینه‌های مورد نیاز کشور به شرکت‌های دانش‌بنیان را به تفصیل بیان کردند. ایشان به اهمیت تولید و اشتغال پرداختند و خواستار اقدامات عملی و اجرایی واقعی برای تحقق شعار سال شدند.
در شیراز برخی دستگاه‌ها مثل همیشه بدون توجه به هشدارهای رهبری در خصوص اقدامات سطحی برای شعار سال برای نشان دادن لبیک خود به فرمان رهبری، آفتاب‌نزده بنرها را علم کردند و پس از گذشت چند روز از تعطیلات نوروز، هر سازمان و اداره دولتی هر تریبونی که به دستشان آمد، با شور و شوق و با حرارت از برنامه ریزی و آمادگی برای تحقق شعار سال گفتند. اما بعضی ادارات و سازمان‌ها که به نسبت سایر ساختارهای دولتی، به نوعی مخاطب اصلی شعار امسال هستند، چندین جلسه دور هم جمع شدند تا برای ریل گذاری تحقق شعار امسال همفکری کنند.
آن‌ها بیشتر از آنکه به الزامات و منابع تحقق شعار سال و رونق تولید و رفع موانع و حفظ و افزایش اشتغال توجه داشته باشند و با آمایش سرزمینی نیازها و استعدادهای هر منطقه ای را شناسایی کنند و متناسب با توان و ظرفیت هر شهر و روستایی زمینه‌های تولیدات دانش‌پایه و اشتغال‌زا را فراهم کنند، یک‌راست سراغ افزایش تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان رفتند. جالب اینکه برخی از مسئولان اداری، سیاسی مرتبط اطلاع دقیق و یکسانی از تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در استان ندارند!
نماینده مردم شیراز در مجلس و عضو کمیسیون امنیت ملی می‌گوید: ۲۰۰ شرکت دانش‌بنیان در فارس فعالیت دارند. رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت فارس می‌گوید: در حال حاضر ۲۰۴ شرکت دانش‌بنیان در استان فارس دارای مجوز و پروانه هستند و ۹۷ کارخانه در استان فارس دارای تولیدات دانش‌بنیان هستند و حدود ۵۰ درصد دیگر هنوز به مرحله تولید نرسیده‌اند. اما مظفر والی رئیس پردیس شرکت‌های دانش‌بنیان استان فارس می‌گوید: در مجموع ۴۱۸ شرکت فناور و دانش‌بنیان در سطح استان فارس وجود دارد که تحت عنوان پردیس شرکت‌های دانش‌بنیان فارس فعالیت می‌‌کنند.
رویکرد افزایش تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در استان و تقویت حمایت‌‌ها از آن‌‌ها با توجه به فاصله زیاد با رقبای جهانی و کشوری و لزوم کم کردن فاصله‌ها، گرچه می‌تواند یکی از خواسته‌های مهم رهبری نظام را محقق کند، اما با توجه به وضعیت فعلی ساختار اداری کشور خطر افزایش نمایشی شرکت‌های دانش‌بنیان به شدت احساس می‌شود.لذا این قسمت از بیانات رهبری را باید خیلی جدی گرفت و مراقبت کرد. ایشان فرموده اند: «توقّع من از مسئولین این است که [تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان] صددرصد افزایش پیدا کند، یعنی شرکت‌ها دو برابر شود... البتّه این [کار] موجب این نشود که ما یک شرکتی درست کنیم و اسمش را بگذاریم دانش‌بنیان، در حالی که دانش‌بنیان نباشد.»
اما اقتصاد دانش‌بنیان با اینکه بارها به صورت علمی تعریف شده، اما تصورات برخی مسئولان از اقتصاد دانش محور متفاوت از آن چیزی است که باید باشد. برخی فکر می‌کنند تولید دانش‌بنیان یعنی صنایع های‌تِکی مانند داروهای جدید، صنایع فضایی، تولیدات پیشرفته بیوتکنولوژی و... عده‌ای هم همین استارت‌آپ‌‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات را تولید دانش‌بنیان می‌نامند. با اینکه هر دو نگرش می‌تواند به نوعی اقتصاد دانش‌بنیان هم باشد، اما مرکز پژوهش‌های مجلس اقتصاد دانش‌بنیان را این چنین تعریف می‌کند: «اقتصادی که نرخ نوآوری در آن بالاست؛ نوآوری عامل اصلی افزایش کارایی و ارزش افزوده فعالیت‌های اقتصادی در بخش‌های مختلف صنعتی و نوآورانه (جدای از سطح پیچیدگی و پیشرفته بودن فناوری) است و ارزش افزوده و کارایی حاصل شده در آن می‌بایست در قالب رقابت‌پذیری در گذر زمان در بخش‌های مختلف قابل‌مشاهده باشد.» یعنی بایستی نوآوری (در تعریف اقتصاد دانش‌بنیان عنوان شد) منتهی به رقابت‌پذیری، کاهش هزینه‌ها، رشد بهره وری و سهل شدن تولید و در نتیجه موجب رشد اشتغال‌زایی، رشد صادرات، توسعه بازار دانش و مهارت‌ها، جذب نیروی کار تحصیل‌کرده، ایجاد تقاضاها و عرضه‌های جدید در اقتصاد، بهبود کیفیت مقررات در فضای جدید تولید، رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات گردد. حال نوآوری علمی و خلاقیت بایستی توسط چه کسانی رقم بخورد؟ قطعاً دغدغه جدی در این باره وجود ندارد. کافی است به گزارش‌های مرکز آمار توجه شود؛ حدود 40 درصد بیکاران استان فارس را دانش‌آموختگان دانشگاهی تشکیل می‌دهند. بنابراین می‌‌توان گفت با استفاده از فرصت نیروی بالقوه کار تحصیل‌کرده، می‌توان تا حد قابل ملاحظه‌ ای به هدف مذکور رسید.
عادل پیغامی اقتصاددان در نوشتاری که در پایگاه اطلاع رسانی «دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای» منتشر شده، در این باره گفته است: «اقتصاد دانش‌بنیان اشتغال‌زایی‌‌اش از جنس اشتغال‌زایی در کارگران ساده‌ بی‌ مهارت نیست. طبیعتاً اشتغال‌زایی کسب ‌و کارهای دانش‌بنیان و شرکت‌های دانش‌بنیان از جنس اشتغال‌زایی برای سرمایه‌های انسانی افراد تحصیل‌‌کرده است. خیل عظیم تحصیل‌‌کردگان ایرانی ولو اینکه با فرایندی به نام تولید انبوه مدرک دانش آموخته شده باشند، با کوچک‌‌ترین و کمترین دانش‌ افزایی‌ها و مهارت‌ افزایی‌ها می‌توانند به فعالان و کنشگران جدی کسب‌ و کارهای دانش‌بنیان تبدیل شوند یا در زنجیره آن کسب‌ و‌ کارهای دانش‌بنیان خودشان را قرار بدهند. اما در کنار استفاده از تحصیل‌کردگان و متخصصان برای تحقق شعار سال، وقتی از اقتصاد دانش‌بنیان صحبت می‌شود، بایستی سایر عوامل اثرگذار در تولید به موازات فناوری و نیروی انسانی عامل و عالم ارتقا یابند. وقتی که قوانین، بوروکراسی و کاغذبازی اداری، شرایط ناامیدکننده سرمایه گذاری و سایر موانع سر جای خود مانده اند، افزایش تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان اگر 100 برابر هم شود، گرهی از مشکلات اقتصاد کشور باز نخواهد شد. وقتی راجع به صنعت صحبت می‌شود، یعنی باید آدم‌ها مهم نباشند. یعنی باید بخش مهم صنعت تحقیق و توسعه باشد. بایستی پژوهش‌های کاربردی داشته باشد، ولو با هزینه زیاد. در شرایط فعلی زایش و نوآوری در کدام صنعت مهم ایران وجود دارد؟ آیا خودروسازی در ایران صنعت است یا کارخانه؟! اما چه باید کرد؟ در گام اول طرح «جهش تولید دانش‌بنیان» که مدتی است بین مجلس و شورای نگهبان در رفت و برگشت است، توسط نمایندگان مجلس پیگیری، نهایی و ابلاغ شود تا با به‌کارگیری نخبگان و فارغ‌التحصیلان در حوزه‌های مختلف علاوه بر سرعت بخشیدن به رونق و جهش تولید دانش‌بنیان، به معضل چندین‌ساله لشکر فارغ‌التحصیلان و نخبگان بیکار در کشور، پایان داده شود. در صدور مجوزها و واگذاری تسهیلات مانند زمین، وام و... بیشترین و بهترین مساعدت‌ها صورت گیرد. با قاچاق کالا به عنوان سم مهلک برای تولید ملی برخورد قاطع شود. واردات تمامی کالاهایی که امکان تولید آن در داخل کشور وجود دارد، به معنای واقعی کلمه ممنوع شود. پروژه‌های دولتی حداقل در سطح تمام استان‌های کشور پیوست دانش‌بنیان داشته باشد. خلاصه اینکه برآیند همه اقدامات در خصوص شعار سال باید این باشد: «کاهش هزینه‌، افزایش بهره‌وری، ارتقای کیفیت محصول و دارای قدرت رقابت در بازارهای جهانی.» طبیعتاً کار سختی است. اما اگر همه بخواهند، می‌توان و می‌شود. به شرطی که در بر پاشنه همیشگی نچرخد. لطفاً به خاطر خدا، خانواده و خود شعار امسال را 
خراب نکنید!