آرش حیدرزاده - فوتبال پایه در ایران این روزها حال و روز خوبی ندارد. ما می‌خواهیم طی چند نوشتار مشکلات فوتبال پایه در ایران را بررسی کنیم، از همین رو در قسمت نخست به تاریخچه‌ای از فوتبال پایه در ایران اشاره می‌کنیم و در قسمت بعد به چرایی عقب ماندن این بخش مهم فوتبال در کشورمان خواهیم پرداخت. فوتبال پایه در ایران از اواخر دهه چهل شمسی با تشکیل تیم ملی جوانان ایران و حضور این تیم در مسابقات فوتبال جوانان آسیا مورد توجه قرار گرفت. اما تیم ملی جوانان ایران در چهار حضور نخست خود در این مسابقات نه تنها موفق به کسب مقام قهرمانی نشد بلکه همیشه مورد اتهام بود که از بازیکنان صغر سنی استفاده می‌کند! به طوری که مدیران کنفدراسیون فوتبال آسیا همیشه در این مورد گلایه داشته و گاهی حتی فوتبال ایران را متهم به رواج تقلب در فوتبال آسیا می‌کردند!  دلیل این امر، بی‌اهمیت بودن فوتبال پایه در نزد مدیران فوتبال ایران بود، چرا که آن‌ها بدون اینکه برنامه‌ای در این زمینه داشته باشند و یا مسابقاتی منظم و با هدف در رده سنی جوانان برگزار کنند، به دنبال قهرمانی در فوتبال جوانان آسیا بودند اما با برکناری مصطفی مکری و انتصاب کامبیز آتابای به ریاست فدراسیون فوتبال، ایشان یکی از اهداف بزرگ خود را توجه به فوتبال پایه و گسترش آن عنوان نمود و اعلام کرد با پدیده شوم صغرسن هم به شدت مبارزه خواهد کرد.از همین رو در سال1351 اولین دوره مسابقات فوتبال جوانان ایران را  برگزار کرد.
مسابقاتی که نقش بزرگی در رشد و پویایی فوتبال ایران  داشت. در این سال با تلاش فدراسیون فوتبال، اولین دوره مسابقات فوتبال جوانان ایران در خوزستان برگزار شد و ده تیم منتخب از استان‌های کشور، پس از عبور از دور مقدماتی در شهر اهواز،گردهم آمده و در دو گروه پنج تیمی با یکدیگر به رقابت پرداختند. با پایان این رقابت‌ها، حشمت مهاجرانی مربی جدید تیم ملی جوانان ایران، با انتخاب بازیکنان برتر و دعوت آن‌ها به اردو، تیم ملی جوانان ایران را تشکیل داد و با همین تیم اولین قهرمانی جوانان آسیا را در فروردین سال1352 در تهران نصیب فوتبال ایران کرد. این قهرمانی به همگان یادآوری کرد که اگر برای فوتبال برنامه وجود داشته باشد، این رشته ورزشی جای پیشرفت بسیاری دارد. بر همین اساس مدیران فدراسیون فوتبال این رویه را ادامه داده و طبق برنامه سالیانه و به طور منظم  بازی‌های جوانان کشور را برگزار کردند  و حتی پا را فراتر نهاده و تورنمنت بین‌المللی جوانان را هم در ایران راه‌اندازی کردند، به طوری که هر ساله در زمانی معین و با حضور تیم‌های خوبی از کشورهای اروپایی و آمریکای جنوبی، تورنمنت بین‌المللی جوانان ایران برگزار می‌شد که این تورنمنت در کنار مسابقات قهرمانی کشور نقش پررنگی در سرآمدی فوتبال ایران در قاره آسیا داشت. فدراسیون فوتبال ایران که به خوبی متوجه شده بود سرمایه‌گذاری در فوتبال پایه، ضامن سرافرازی و پیشرفت فوتبال ایران است دست به ابتکار جالب دیگری زد و در حالی که در آسیا و حتی جهان مسابقات رده سنی نوجوانان برگزار نمی‌شد، به همت فدراسیون فوتبال ایران، تورنمنت بین‌المللی فوتبال نوجوانان ایران نیز راه‌اندازی و برگزار شد. فدراسیون فوتبال ایران به این هم قناعت نکرد و تیم‌های ملی نوجوانان، جوانان و امید را هر ساله به تورنمنت‌های معتبر در اروپا اعزام می‌کرد که از جمله این مسابقات می‌توان به مسابقات کان و نانت فرانسه اشاره کرد. حاصل این سرمایه‌گذاری‌های مناسب در فوتبال پایه، چهار دوره قهرمانی پیاپی و یک نایب قهرمانی در مسابقات جوانان آسیا و حضور در مسابقات جام جهانی جوانان بود. این سرمایه‌گذاری‌ها بود که فوتبال ملی ما را تا آن حد قدرتمند کرد که به راحتی همه عناوین آسیایی را درو کردیم و تیم ملی فوتبال ایران تبدیل به قدرتمندترین تیم آسیا شد، به طوری که  می‌توانست هم‌زمان سه تیم ملی خوب روانه مسابقات برون مرزی کند.