مریم شمالیان- شیرازنوین
shomalianm@gmail.com

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس گفت: تیمچه صرافیان به عنوان اولین بازارچه دائمی برای صنایع دستی در استان فارس و ششمین بازارچه در ایران با اعتباری بالغ بر 500میلیون تومان مورد مرمت قرار می‌گیرد.
بازار، از دیرباز نبض تپنده شهرها بوده است و اهمیت آنها تا جایی است که امروزه بازارهای تاریخی همچنان زنده و پویا هستند و علاوه بر محلی برای کسب و کار، یک جاذبه گردشگری خاص به شمار می‌روند؛ نمونه بازار تاریخی در شیراز، بازار وکیل است که شهرت جهانی دارد.
اما بازارها از بخش‌ها و قسمت‌هایی تشکیل شده‌اند و تیمچه یکی از این بخش‌هاست. شاید نام «تیمچه» به گوشتان خورده باشد اما معنا و کاربرد اصلی آن را چندان ندانید. تیمچه به بخش زیبا و خاص بازارهای ایرانی گفته می‌شود؛ در بازارهای ایران، واژه تیمچه برای حیاطی به کار برده می‌شود که چهار طرفش، دارای اتاق یا مغازه باشد. معماری تیمچه شبیه راسته‌های بازار در اندازه کوچک‌تر است و اغلب سرپوشیده و دارای گنبدهای بزرگ، کاربندی‌ و تزیینات بسیار زیبا در گچ‌بری و درودگری است. در واقع معنای تیمچه را می‌توان چنین عنوان کرد: معمولاً یک انتهای تیمچه به راسته اصلی بازار متصل است و انتهای دیگرش به یک کاروان‌سرا یا بارانداز می‌رسد. تیمچه‌ها معمولاً مسقف هستند و حوضی در وسط دارند که دور آن حجره‌هایی در دو یا سه طبقه واقع شده و هر حجره به یک تاجر تعلق دارد. تیمچه‌ها کارکردی شبیه یک بازار کوچک دارند که در آن چند تجارتخانه مشابه متمرکز شده‌اند. تیمچه مانند یک بازار کوچک است و معمولاً جایگاه تجار طراز اول و بنکداران می‌باشد. هر حجره تیمچه معمولاً به یک تاجر تعلق دارد و معمولاً با نام همان تاجر خوانده 
می‌شود.
 تیمچه گل در قلب شیراز
تیمچه گل در بازار وکیل شیراز قرار دارد که در آن از صنایع دستی گرفته تا لوازم خانگی لوکس عرضه می‌شود، اما این اتفاق به هیچ وجه فضای زیبای تیمچه را خراب نکرده است.
شیرازی‌ها عادت دارند عصر‌ها به این تیمچه بروند؛ چراکه می‌گویند غروب خورشید در اینجا زیباست. اگر در شیراز‌گردی‌ دنبال یک جای دنج و آرام که با گل و گلدان‌های زیادی تزیین شده، باشید، تیمچه گل بازار وکیل را نباید فراموش کنید؛ تیمچه گل در محله احمدی شیراز، زیرگذر زند، واقع شده و از لحاظ موقعیت جغرافیایی در نزدیکی حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) و ارگ کریم خان، چهارراه مشیر، مسجد نصیرالملک و بازار وکیل جنوبی قرار گرفته است.
 یک تیمچه شاخص در شهرستان آباده
شهرستان آباده یکی از تیمچه‌های کهن و تاریخی را در خود جای داده است؛ تیمچه صرافیان یکی از جاذبه‌هایی است که نامش در بین مکان‌های تاریخی و به جا مانده از دوره قاجار می‌درخشد. این کاروان‌سرای کوچک و قدیمی در واقع، ساختمانی دو طبقه است که در زمان‌های قدیم طبقه اول آن به عنوان محل و بازاری برای کسب و کار و داد و ستد شهرت یافته بود و حجره‌های طبقه دوم آن به طور معمول برای استراحت تاجران و مسافران به کار می‌رفت. این ساختمان به عنوان اولین بازارچه دائمی برای صنایع دستی در استان فارس و ششمین بازارچه در ایران به شمار می‌رود که آذر ماه سال 1394 در این محل افتتاح شد. تیمچه صرافیان در بافت قدیمی شهری و در قسمت بازار کهنه قرار دارد؛ این بازار در گذشته تحت مالکیت شخصی به نام حاج ملا عبدالله واعظ بود که به کار تجارت اشتغال داشت و در کنار اداره کردن محراب مسجد به فکر ساخت این ساختمان افتاد. تیمچه صرافیان شهرستان آباده یک کاروان‌سرای کوچک با معماری خیره‌کننده است که 120 سال قبل توسط یکی از استادان بسیار توانمند و قهار به نام استاد رضا یزدی در بافت قدیمی شهر، ساخته شد. مساحت این بنای اشرافی و دو طبقه حدود 1050 مترمربع بوده و با داشتن 36 حجره در زمان قدیم به عنوان مکانی برای داد و ستد استفاده می‌شده است.
حاج محمد صادق لطفعلی خان، مالک و صاحب اصلی این ساختمان بود که بعد از مدت‌ها این ساختمان را به شخصی شیرازی به نام حاج باقر می‌فروشد و بعدها به پسران او به ارث می‌رسد. حاج احمد و حاج محمود صرافیان دو برادر بودند که پس از اینکه این بنا را به ارث بردند، به کارهای بازرگانی از قبیل داد و ستد مشغول شدند و محصولاتی مانند بادام، چای، کشمش و… را صادر و به طور عمده خشکبار وارد می‌کردند. نام‌گذاری این ساختمان با عنوان «تیمچه صرافیان» به دلیل نام خانوادگی این دو برادر که از تجار سرشناس آن محل بودند، به انجام رسیده است؛ این بنای تاریخی در بین آثار ملی ایران نیز ثبت شده و امروزه تحت مالکیت شهرداری و سازمان میراث فرهنگی شهرستان آباده است.
 آغاز مرمت تیمچه صرافیان آباده
توجه به بازارهای تاریخی در اولویت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس قرار دارد و در همین راستا تیمچه صرافیان مورد مرمت قرار می‌گیرد. سید مؤید محسن‌نژاد، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس در همین راستا از آغاز مرمت تیمچه صرافیان آباده خبر داده و می‌گوید: مرمت تیمچه صرافیان آباده با اعتباری بالغ بر 500میلیون تومان به انجام می‌رسد.
وی با اشاره به این ساختمان به عنوان اولین بازارچه دائمی برای صنایع دستی در استان فارس و ششمین بازارچه در ایران، ادامه می‌دهد: در اجرای این عملیات مرمت و بازسازی، تعمیرات و مرمت بخش‌های سنگی، آجری و شیر سرهای چوبی نمای ورودی، اجرای عایق رطوبتی در بخش‌های موردنیاز بام، تعمیرات و مرمت درها و پنجره‌های چوبی اتاق و ساخت و نصب درهای چوبی در قسمت‌های موردنیاز در دست اجراست. محسن‌نژاد با تأکید بر اهمیت و قدمت تاریخی این بازار کهن بیان می‌کند: تیمچه صرافیان مربوط به دوره قاجار است و در آباده، بازار کهنه‌آباد، واقع در بافت قدیم شهر قرار گرفته و در سال ۱۳۷۶ با شماره ثبت ۱۹۳۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. وی با توصیف وسعت این بنای تاریخی هم بیان می‌کند: مساحت تیمچه صرافیان حدوداً 1080 مترمربع است و ورودی آن در ضلع شرقی قرار دارد. محسن‌نژاد ادامه می‌دهد: از شاهکارهای معماری به کار رفته در این بنای تاریخی می‌توان به منبت‌کاری و سر ورودی با اشکال شیر و گل‌ و بوته گچ‌کاری شده اشاره کرد. لازم به ذکر است که تلاش برای حفظ و احیا و مرمت بازارهای تاریخی گام مؤثری در جهت توجه به هویت تاریخی یک مرز و بوم و منطقه است؛ چراکه بازار قلب تپنده یک منطقه بوده و آداب و رسوم و فرهنگ‌های غنی کسب و کار و... از دیرباز در همین بازارها شکل گرفته‌اند.