مریم شمالیان- شیرازنوین
shomalianm@gmail.com

طبق آمار، جمعیت روستاها از 75 به 25 درصد کاهش یافته است؛ این آمار یعنی کاهش 50 درصدی اشتغال در روستا و همچنین کاهش جمعیت دانش‌آموزی یا ترک تحصیل دانش‌آموزان روستایی.
از سوی دیگر موضوعی که در افزایش مهاجرت از روستاها تأثیر فراوانی دارد، نبود مدارس در مقاطع بالاتر مانند متوسطه دوم است که سبب می‌شود خانواده‌ها برای اینکه امکان تحصیل فرزندشان را فراهم کنند، به شهر مهاجرت کنند.
بی‌شک برخورداری از امکانات ادامه تحصیل در روستاها در کنار ایجاد اشتغال روستایی و... می‌تواند در کاهش مهاجرت به روستاها اثربخش شود.
اقدامی که در حوزه محرومیت‌زدایی از روستاها با هدف کاهش مهاجرت از روستاها به انجام رسیده است، استقرار نظام سه‌لایه آموزش و پرورش در مدارس روستایی به منظور جلوگیری از ترک تحصیل دانش‌آموزان در این مناطق است؛ موضوعی که اخیراً مجید بکایی، قائم‌مقام وزیر کشور در قرارگاه جهادی توسعه همه‌جانبه روستاها به آن اشاره کرده است.
برای کاهش مهاجرت از روستاها و ترک تحصیل دانش‌آموزان روستایی، تفاهم‌نامه پیاده‌سازی الگوهای متنوع و بهینه آموزشی و تربیتی با وزارت آموزش و پرورش منعقد شده است که می‌تواند نتایج مطلوبی در پی داشته باشد.
یک نکته لازم به ذکر است؛ اینکه مدرسه در روستاها به نظام خاص خود نیاز دارد و استقرار نظام سه‌لایه‌ای آموزش و پرورش در مدارس روستایی با هدف جلوگیری از ترک تحصیل دانش‌آموزان در روستاها در این میان نقش مؤثری 
دارد.
توصیف استقرار نظام سه‌لایه‌ای آموزش و پرورش در مدارس روستایی
اگر بخواهیم این نظام سه‌لایه را تعریف کنیم، در ابتدا باید بگوییم، یک لایه آموزش باید در روستاها داشته باشیم تا هر دانش‌آموز روستایی بتواند در روستای خود با محتوای الکترونیک تحصیل کند؛ حوزه لایه دوم هم این چنین باید باشد که دانش‌آموزان روستایی باید در نزدیک‌ترین مکان به روستای خود که دارای مدرسه باشد، ثبت‌نام کرده و در دوره‌های زمانی یک یا دوماهه به مدرسه مراجعه کنند تا بتوانند ضمن حل کردن مشکلات درسی خود با معلمان، امتحان بدهند.
اما حوزه لایه سوم به مراکزی بازمی‌گردد که امکان آموزش نخبگان در آنها وجود دارد تا دانش‌آموز نخبه روستایی در آنجا آموزش ببیند.
به گفته قائم مقام وزیر کشور، امضای تفاهم‌نامه استقرار نظام سه‌لایه این زمینه را فراهم می‌سازد که مدارس هیئت‌امنایی نزدیک روستاها اقدام به ثبت‌نام کودکان و نوجوانان روستایی کرده، آنها را به سمت درس خواندن غیرحضوری در محل سکونت خود سوق دهند و در نهایت در محل مدرسه مشکلات درسی این دانش‌آموزان را حل کنند و از آنها امتحان هم بگیرند.
موضوع مهمی که در این طرح باید مورد توجه قرار بگیرد هم این است که فرصتی باید ایجاد شود تا کودکان و نوجوانان روستایی با محیط روستا و مهارت‌هایی که در روستا نیاز است، بیشتر آشنا شوند و برای این کار پیشنهاد شده که علاوه بر طرح درس منطبق بر نیاز دانش‌آموزان روستایی، طرح درس‌های فوق برنامه‌ای هم لحاظ شود تا در قالب آنها مهارت‌های منطبق بر نیاز روستا به کودکان و نوجوانان آموزش داده شود. این کار نتایج مطلوبی در اقتصاد روستا هم خواهد داشت؛ زیرا بسیاری از نوجوانان روستایی می‌توانند به انجام کارهای تولیدی و اقتصادی 
بپردازند.
لزوم تشکیل قرارگاه آسیب‌شناسی مهاجرت از روستا به شهر
اگر بخواهیم در روستاهای کشور که شاهد کاهش جمعیت آنها از 75 به 25 درصد هستیم، شاهد مهاجرت معکوس (مهاجرت از شهر به روستا) باشیم، باید ابتدا یک قرارگاه در وزارت کشور با هدف آسیب‌شناسی علل مهاجرت از روستاها به شهرها تشکیل می‌شد که این اقدام صورت گرفته 
است.
با تشکیل این قرارگاه، مشخص شده که علت ترک تحصیل بسیاری از دانش‌آموزان به ویژه دختران دانش‌آموز، نبود مدرسه در مقطع بالاتر از دبستان بوده است.
اگر هدف نجات دادن روستا از این مهاجرت فزاینده سکنه خود باشد، اولین راهش این است که حوزه بهداشت و آموزش و پرورش آن تقویت شود و باید آموزش و پرورش در روستاها به سطح قابل‌قبولی برسد.
در همین راستا، کمک به مهارت‌آموزی مردم روستا از کوچک تا بزرگ، ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری و احداث بومگردی‌ها، حمایت از اشتغال روستایی با ارائه وام‌های حمایتی و... همگی می‌توانند نجات بخش روستاهای ما باشند که هرکدام ظرفیتی بی‌نظیر در نوع خود به شمار می‌روند.