رنج مستدام

شیراز هم به‌سان کلان‌شهرهای دنیا، از عواقب حاشیه‌نشینی در امان نیست. امروزه بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا نتوانسته‌اند حدفاصلی میان شهروندان و حاشیه‌نشینان قائل شوند و با طلوع آفتاب، جمعیت زیادی به دنبال یافتن لقمه‌نانی مشروع یا آلوده به بزهکاری، از جانب حاشیه‌ها به مرکز شهر روی می‌آورند.
با نگاهی گذرا به وضعیت زندگی حاشیه‌نشینان متروپلیس، درمی‌یابیم گذران زندگی آنان نشانی از آسودگی نداشته و با بحران‌های بی‌شماری دست و پنجه نرم می‌کنند. اعتیاد به مواد مخدر، به عنوان یکی از شاخصه‌های مشترک در میان آن‌ها به شمار می‌آید و استعمال افیون به یگانه تفریح گروهی از حاشیه‌نشینان تبدیل شده است. از آنجا که اعتیاد مجرای ورود به بزهکاری است، بسامد وقوع جرائم خشونت‌آمیز در حاشیه شهر کم نیست و دامنه آن به مرکز نیز کشیده خواهد شد.
متأسفانه در شهرک‌های حاشیه‌ای، خدمات بهداشتی و درمانی هم وضعیت مناسبی ندارد و با وجود تلاش‌های بخش دولتی و نیکوکاران بخش خصوصی، شاهد بیماری‌های مهلک در میان کودکان، بزرگ‌سالان و کاهش سرانه سلامتی ساکنان هستیم. در میان مردم حاشیه‌نشین، نشانی از تغذیه سالم کودکان و مجالی برای استفاده از خدمات درمانی وجود ندارد و سایه شوم فقر مادی و فرهنگی، منجر به زیر سؤال رفتن انسانیت می‌شود.
وضعیت آموزشی نیز در مناطق حاشیه‌نشین چندان مناسب نیست. فقر امکانات آموزشی در این مناطق به شدت ملموس است و بسیاری از کودکان و نوجوانان به جای حاضر شدن در مدارس غیراستاندارد، ناچار به زباله‌گردی و سد جوع با دورریزهای به‌جامانده از متروپلیس هستند. بنا بر جبر زمانه، کودکانی که در مناطق حاشیه‌ای شهر متولد می‌شوند، مسئولیت تهیه مواد مخدر برای والدین معتاد را به دوش کشیده و در این میان، در معرض آزار و اذیت و حتی تعدی‌های فراوانی قرار می‌گیرند. اجاره کودکان برای تکدی‌گری در نقاط فقیرنشین و حاشیه‌ای، قبح خود را از دست داده و شرایط یک زندگی عادی در انتظار آن‌ها نیست.
به همین دلیل است که گروهی از مردمان خسته حوالی متروپلیس‌ها ترجیح می‌دهند عمر خود را در زندان سپری کرده و از سرپناه و غذای مجانی استفاده کنند. انرژی بسیاری از نیروهای جوان و مستعد در بافت حاشیه‌ای کلان‌شهرها، به مواردی اختصاص می‌یابد که سودی برای جامعه و کشور در پی نداشته و به دلیل سقوط در ورطه گمراهی، به هدر می‌رود.
متأسفانه این حقیقتی ناگوار است که تجربه زندگی سالم در حاشیه کلان‌شهرها به دشواری امکان‌پذیر بوده و خطرهای بی‌شماری خانواده‌های ساکن در آنجا را تهدید می‌کند. به طور حتم سامان‌دهی این بحران در حیطه توانایی‌های یک دستگاه و یک نهاد خاص نیست؛ بلکه برای مقابله با این بحران فزاینده، باید اعتبارات مناسبی در کنار مدیریتی کارآزموده و متبحر به کار گرفته شود و به صورت ریشه‌ای با چنین چالش‌های بزرگی دست و پنجه نرم کرد. 
به یاد داشته باشیم که اولین قدم برای حل بحران، پذیرش چالش‌ها و کاستی‌های موجود است. این یک حقیقت ناگوار است که شیراز در معرض حاشیه‌نشینی گسترده و روزافزون قرار دارد و برای حل مشکلات مردم این مناطق که دامنه آن به مرکز شهر نیز کشیده می‌شود، باید اقدامات بنیادین و ریشه ای در دستور کار قرار گیرد. هرچند امید می‌رود بازدید مسئولان شهری از مناطق محروم به رویدادهای مثبتی منجر شده و دغدغه‌هایی نظیر جمع‌آوری و درمان معتادان متجاهر، دفع اصولی فاضلاب‌ها، گسترش زیرساخت‌های آموزشی و بهداشتی، ایمن‌سازی بناهای فرسوده، ایجاد اشتغال، سامان‌دهی حیوانات ولگرد و بسیاری دیگر از این چالش‌ها شتاب گیرد. با بازدید تنی چند از مسئولان از مناطق حاشیه‌ای شیراز، اقشار مظلوم و مستضعف به این امید هستند که حضور آن‌ها جنبه تبلیغاتی نداشته باشد و با رصد چالش، درصدد برطرف کردن آن‌ها برآیند. هرچند ارگان شهرداری به‌تنهایی نمی‌تواند اقدامات همه‌جانبه‌ای در دستور کار قرار دهد و حضور همه نهادها و دستگاه‌های قدرتمند استانی و کشوری برای سامان‌دهی وضعیت زندگی حاشیه‌نشینان متروپلیس، ضروری خواهد بود.