شهر کم‌سروصدای جنوب فارس نامزد پایتختی کتاب ایران است
درخشش اوز  در  نقشه فرهنگ 

 میثم محجوبی- گروه فرهنگ و هنر
در گوشه‌ای از جنوب استان فارس، جایی که نه ترافیک هست، نه برج‌های بلند و نه ویترین پرزرق‌وبرق فرهنگ رسمی، شهری قرار دارد به نام اوز. شهری که نامش شاید روی نقشه‌ ادبیات کشور کمتر دیده شده باشد، اما در میدان عمل، بی‌هیاهو و پرتداوم، یکی از مهم‌ترین تجربه‌های فرهنگی ایران را رقم زده است.
حالا در نهمین دوره‌ جشنواره ملی «پایتخت کتاب ایران»، اوز بار دیگر در میان نامزدهای نهایی ایستاده است؛ در رقابتی که نه با متر و معیار امکانات و تبلیغات، بلکه با شاخص‌هایی چون مشارکت مردمی، استمرار در برنامه‌ها و خلاقیت فرهنگی سنجیده می‌شود. این ‌بار اگر نام اوز به‌عنوان پایتخت کتاب ایران خوانده شود، فارس تبدیل به نخستین استان کشور خواهد شد که دو شهر از آن، این عنوان را تجربه کرده‌اند؛ چراکه پیش از این، شیراز در سال ۱۳۹۹ به‌عنوان ششمین پایتخت کتاب ایران معرفی شده بود.
حسن دهقان، معاون فرهنگی و رسانه‌ای اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس، با اعلام این خبر، اوز را مصداقی زنده از قدرت پیوند اجتماعی در ترویج فرهنگ دانست: «تجربه‌ اوز نشان می‌دهد جریان‌سازی فرهنگی لزوماً نیازمند پایتخت‌بودن یا کلان‌شهر بودن نیست. گاهی یک دغدغه‌ مشترک یا یک هم‌افزایی محلی می‌تواند زیرساخت‌هایی بسازد که نه‌تنها دوام بیاورند، بلکه الگو هم بشوند.»
و واقعیت این است که اوز سال‌هاست با پشتکار این مسیر را طی می‌کند. از سال ۱۳۹۵ با تأسیس دبیرخانه‌ دائمی پایتخت کتاب، وارد میدان شد؛ نه به عنوان حرکتی مقطعی، بلکه با برنامه‌ریزی منسجم و مشارکتی واقعی. در سال‌های ۹۶ و ۹۷ موفق به دریافت نشان استمرار در ترویج کتاب‌خوانی شد و بارها به مرحله‌ نهایی جشنواره راه یافت. حتی روستای فیشور از توابع اوز نیز به‌عنوان یکی از روستاهای دوستدار کتاب معرفی شده است.
اما شاید آنچه اوز را متمایز می‌کند، نقش مردم در معماری فرهنگی آن است. نخستین کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خیرساز کشور در همین شهر تأسیس شده است؛ نشانی روشن از اینکه مشارکت داوطلبانه تنها در ساخت مدرسه و درمانگاه خلاصه نمی‌شود؛ بلکه می‌تواند فضای ذهنی یک نسل را هم بسازد.
اوز حالا در آستانه‌ تبدیل‌شدن به شهری است که نامش در تاریخ فرهنگی معاصر ایران ثبت خواهد شد. اگر انتخاب شود، فارس تنها استانی خواهد بود که دو شهرش در فهرست پایتخت‌های کتاب ایران جای گرفته‌اند. اما حتی اگر انتخاب نشود، این مسیرِ طی‌شده و مدل مشارکت‌محورش چیزی نیست که به‌آسانی فراموش شود.
در دورانی که بسیاری از برنامه‌ها تنها در قالب تبلیغات و نمایش‌های کوتاه‌مدت طراحی می‌شوند، اوز یادمان می‌آورد که کار فرهنگی هنوز هم می‌تواند از دل مردم برخیزد؛ بی‌ادعا، بی‌تابلو، اما ماندگار.