مریم شمالیان- شیرازنوین
shomalianm@gmail.com

کارشناس مسئول حوزه اعتیاد اداره کل بهزیستی فارس گفت: توجه به موضوعات روان‌شناختی در ترک اعتیاد حائز اهمیت ویژه بوده و مراجعه تمایلی برای ترک اعتیاد اولویت بهزیستی فارس است.
از سال 2016، حدود 28میلیون نفر در سراسر جهان با اختلال مصرف مواد مخدر مبارزه می‌کنند. با این حال، تنها بخش کوچکی در حدود ده درصد تحت درمان هستند.
دلایل زیادی وجود دارد که چرا افراد درمان سوءمصرف مواد مخدر را به تعویق می‌اندازند. برخی از اعتراف به دلیل انگ اجتماعی که اعتیاد را احاطه کرده است، خجالت می‌کشند. دیگران نمی‌خواهند شغل، خانواده یا سایر تعهدات خود را پشت سر بگذارند.
در حالی که داشتن نگرانی کاملاً قابل درک است، اما در صورت عدم توجه به اعتیاد، می‌تواند در طول زمان بدتر شود. اجتناب از رویارویی با اعتیاد از طریق فرایندی مانند توان‌بخشی می‌تواند عواقب طولانی‌مدتی داشته باشد.
یکی از مخرب‌ترین حقایق درمورد سوءمصرف مواد مخدر این است که فقط بر مصرف‌کننده تأثیر نمی‌گذارد؛ مصرف مواد مخدر همچنین بر دوستان و خانواده‌های آنها تأثیر می‌گذارد.
کمپ ترک اعتیاد یکی از راه‌های مختلفی است که هر فرد یا خانواده می‌تواند برای حل این معضل و مشکل اجتماعی و خانمان‌سوز انتخاب کند، ولی آیا این انتخاب، بهترین گزینه است؟ روش‌های دیگری که برای ترک اعتیاد وجود دارد، شامل ترک یک‌باره مواد مخدر، ترک خودسرانه در خانه یا مکانی که زیر نظر پزشک و متخصص نیست و ترک مواد به وسیله یک‌سری داروهای دیگر که در طولانی‌مدت، همان داروها دوباره اعتیاد ایجاد می‌کنند، است. پس سؤال اینجاست که آیا کمپ برای ترک اعتیاد خوب است؟ چه ویژگی‌هایی دارد؟ چه مزایایی باعث شده تا کمپ‌های ترک اعتیاد تا این اندازه موفق باشند؟ این سؤالات به همراه سؤالات پرتکرار دیگری که در این مقاله پاسخ داده‌ایم، مبحث اصلی ما را تشکیل می‌دهد.
سالیان سال است که مشکل ترک اعتیاد از جمله معضلات مهم بیماران و جامعه می‌باشد؛ از همین رو از قدیم مکان‌هایی را برای ترک اعتیاد در نظر گرفته شده است؛ این محیط‌ها کم‌کم پیشرفته‌تر و علمی‌تر اداره شدند و در نهایت با زیر نظر رفتن سازمان بهزیستی، قانون‌مند و کارآمدتر شده‌اند.
 لزوم توجه به موضوعات روان‌شناختی در ترک اعتیاد
یکی از موضوعات مهمی که در خصوص ترک اعتیاد وجود دارد، توجه به موضوعات روان‌شناختی بیمار اعتیاد است؛ چیزی که در زمان پذیرش بیماران اعتیاد در مراکز اقامتی بهبودی یا کمپ‌های ترک اعتیاد از زمان پذیرش موردتوجه قرار می‌گیرد. در این خصوص با کارشناس مسئول حوزه اعتیاد اداره کل بهزیستی فارس به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
محمد حبیبیان با اشاره به روند پذیرش بیماران اعتیاد در کمپ‌های ترک اعتیاد به خبرنگار ما می‌گوید: تیم درمان این مراکز شامل پزشک و روان‌شناس، مددیار و مراقبان است؛ در زمان مراجعه افراد به این کمپ‌ها برای پذیرش، پزشک به بررسی مشکلات جسمی و شناسایی عوارض و مشکلات ترک بدون دارو می‌پردازد و اگر فرد مبتلا به بیماری قلبی، ریوی، مسری، بیماری‌های اعصاب و روان و سرطان باشد، در این مراکز طبق قانون پذیرش نخواهد شد (زیرا ممکن است ترک مواد از سوی این افراد به هر دلیلی موجب فوت آنها شود).
کارشناس مسئول حوزه اعتیاد اداره کل بهزیستی فارس ادامه می‌دهد: روان‌شناس مرکز در زمان پذیرش به بررسی اینکه فرد دچار اختلالات اعصاب و روان است، می‌پردازد یا اینکه این مشکلات در پی مصرف مواد روان‌گردان بوده یا دارای سابقه مصرف داروی اعصاب و روان باشد، بررسی می‌شود و اگر دچار چنین مشکلاتی باشد، پذیرش نخواهد شد.
وی اضافه می‌کند: اگر حین این بررسی‌ها روان‌شناس متوجه شود که فرد انگیزه درمان دارد و پزشک تشخیص دهد که بیمار می‌تواند بدون مصرف دارو، اعتیادش را ترک کند، فرد پذیرش خواهد شد.
 مراجعه تمایلی برای ترک اعتیاد، اولویت بهزیستی است
حبیبیان با تأکید بر اینکه پزشک، مسئول فنی حوزه درمان در مراکز اقامتی (کمپ) است که در نهایت دستور پذیرش فرد در مرکز را صادر می‌کند، تصریح کرد: بیمارانی که به اجبار به مراکز ما مراجعه می‌کنند، عملاً روند ترک در آنها عمدتاً کارایی ندارد؛ زیرا بیمار به هر دلیلی به اجبار به کمپ آورده شده و انگیزه ندارد که همین منجر به بازگشت مجددش به سمت اعتیاد خواهد شد.
حبیبیان می‌گوید: مراجعان از نظر اینکه سابقه‌دار و مجرم باشند هم بررسی می‌شوند و علت آزادی از زندان آنها هم بررسی می‌شود. همچنین اینکه فرد سابقه خودکشی یا صدمه زدن به دیگران را اگر داشته هم مورد بررسی قرار می‌گیرد. از پذیرش مجرمان در مراکز ممانعت می‌شود؛ مگر اینکه با حکم دادگاه به کمپ ارجاع داده شده باشند. او ادامه می‌دهد: افراد همچنین از نظر اچ‌آی‌وی هم به صورت رایگان تست می‌شوند و داروهای فرد اچ‌آی‌وی مثبت با تعامل دوسویه بهزیستی فارس و دانشگاه علوم پزشکی شیراز در مرکز در اختیار او قرار داده می‌شود.
حبیبیان با اعلام اینکه دوره سم‌زدایی در مراکز اقامتی (کمپ) 21روزه است ولی مراکز موظف به نگهداری بیمار تا یک ماه می‌باشند که فرد از هر نوع مواد مصرفی پاک ‌شود، عنوان می‌کند: البته این دوره در صورت اجازه بیمار تا 3 دوره قابل‌تمدید است.
 هزینه‌های دریافتی ماهانه در کمپ ترک اعتیاد بسیار اندک است
این کارشناس مسئول بهزیستی فارس ضمن اشاره به این موضوع که تعرفه قیمت دریافتی ماهانه از هر بیمار اعتیاد تنها 2میلیون و 298هزار تومان است، می‌گوید: این مبلغ هیچ سنخیتی با خدمات انجام شده در این مراکز ندارد و حتی پاسخ‌گوی وعده صبحانه آنها طی مدت یک ماه نیست. مقایسه این مبلغ با هزینه‌های ویزیت‌های یک متخصص یا پذیرش در یک مرکز بستری که برای یک شبانه‌روز هزینه هتلینگ و درمان سه‌میلیون تومان دریافت می‌نمایند، ناچیز است. قاعدتاً نگهداری بیماران که از قشر ضعیف جامعه هستند، در وضعیت کنونی برای خانواده‌ها مقرون به صرفه و در حد توان ضعیف‌ترین خانواده‌هاست که حتی در مواردی یارانه درمان یا مساعدت مسئولان مراکز به برخی از این بیماران سبب شده هیچ بیماری بابت هزینه از درمان انصراف ندهد.
او ادامه می‌دهد: تمامی کمپ‌های ما خصوصی هستند و مطابق دستورالعمل بهزیستی و نظارت کارشناسان بهزیستی کار می‌کنند.
حبیبیان در خصوص اینکه چه آموزش‌های روان‌شناسی به بیماران اعتیاد در کمپ‌ها ارائه می‌شود، عنوان می‌کند: پس از پذیرش در این مراکز مشاوره‌های فردی روان‌شناختی، مشاوره‌های گروهی و گروه درمانی به بیماران و خانواده‌های آنان ارائه می‌شود. موضوع اشتغال و حرفه‌آموزی بیماران هم توسط مددیاران پیگیری شده و برای خانواده‌ها و بیماران هم جلسات آموزش گروهی، مهارت نه گفتن، مهارت حل مسئله، آموزش‌های مهارت‌های زندگی، پیشگیری از استرس، کنترل خشم و... توسط روان‌شناسان مراکز برگزار می‌شود.
 پیگیری بیماران اعتیاد پس از ترخیص از کمپ‌ها
حبیبیان با اشاره به این موضوع که وضعیت بیماران اعتیاد پس از ترخیص از کمپ‌ها مورد پیگیری قرار می‌گیرد، عنوان می‌کند: وضعیت آنها 2 هفته، 3 ماه، 6 ماه و یک سال بعد از سوی روان‌شناسان کمپ و از طریق معرفان بیماران اعتیاد مورد پیگیری قرار می‌گیرد، گفت: افراد پس از ترخیص و به منظور جلوگیری از لغزش، به گروه‌های NA معرفی می‌شوند یا برای آن دسته که لازم باشد، فرد به مراکز فنی و حرفه‌ای و کارآفرینی برای اشتغال معرفی می‌شوند. در این بررسی‌ها مشخص شده که طی 6 ماه پیگیری، حدود 25 درصد این افراد در کل استان پاک مانده‌اند و طی یک سال هم 10 درصد آنها پاکی داشته‌اند. نرم جهانی البته زیر 10 درصد است و ما از این نظر رقم مطلوبی داریم.
وی در پایان گفت که در خصوص موفقیت در ترک بیماری اعتیاد، بهزیستی به‌تنهایی نمی‌تواند عمل کند و به هم‌افزایی تمامی دستگاه‌ها نیاز است.
حبیبیان همچنین با اشاره به اینکه بهزیستی فارس حدود 8 نمونه مرکز مختلف مطابق ماده ۱۵ و ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر در خصوص ترک اعتیاد در استان دارد نیز عنوان کرد: در معرفی این مراکز به صورت سلسله‌وار در گفت‌وگوهای بعدی به مصاحبه و اعلام توضیحات خواهیم پرداخت.